سامان نجفی - Department of Plant breeding and Biotechnology, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
رضا محمدی - Sararood Branch, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Kermanshah, Iran
لیا شوشتری - Department of Plant breeding and Biotechnology, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
علیرضا اطمینان - Department of Plant breeding and Biotechnology, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
علی مهراس مهرابی - Department of Plant breeding and Biotechnology, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: هدف اولیه برنامه اصلاح نبات ارزیابی و انتخاب بهترین ژنوتیپ­ ها بر اساس صفات مختلف مورد بررسی می ­باشد. هدف از این مطالعه بررسی تنوع ژنوتیپ­ های گندم دوروم بر اساس صفات مورفو-فیزیولوژیک و بررسی روابط متقابل بین صفات با استفاده از تکنیک بای­ پلات ژنوتیپ در صفت بود. مواد و روش ­ها: در این پژوهش ۸۶ ژنوتیپ گندم دوروم شامل ۸۲ لاین اصلاحی گندم دوروم دریافتی از سیمیت به ­همراه ۴ ژنوتیپ شاهد در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه سرارود) در قالب طرح آگمنت و بر اساس ۲۲ صفت مختلف زراعی، مورفولوژیک و فیزیولوژیک مورد ارزیابی قرار­گرفتند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ژنوتیپ­ ها بر اساس روش بهترین پیش­ بینی نااریب خطی (بلاپ)۱ انجام و سپس بر اساس داده­ های بلاپ تجزیه بای­پلات ژنوتیپ در صفت انجام شد. یافته­ ها: بر اساس نتایج حاصل، اختلاف آماری معنی­ داری بین ژنوتیپ­ های مورد بررسی از لحاظ صفات تمام مورد مطالعه به­ جز دمای کانوپی و طول سنبله در شرایط دیم مشاهده گردید، که بیانگر تنوع ژنتیکی قابل­ توجه بین ژنوتیپ­ ها از لحاظ صفات مطالعه شده می ­باشد. بر اساس نمایش چندضلعی بای­پلات ژنوتیپ در صفت، ژنوتیپ­ ها در هشت گروه و صفات در شش گروه قرار­گرفتند. ژنوتیپ شماره ۱۷ از لحاظ ترکیب صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزاردانه و شاخص محتوای نسبی کلروفیل۲ دارای بیشترین مقدار بود. ژنوتیپ شماره ۳ دارای بهترین ترکیب صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، شاخص سرعت رشد اولیه، طول سنبله، میزان آب نسبی برگ و طول برگ پرچم بود. ژنوتیپ شماره ۲۷ از لحاظ هدایت روزنه و طول پدانکل و ژنوتیپ شماره ۷۶ از لحاظ دمای کانوپی دارای بیشترین مقدار نسبت به سایر ژنوتیپ­ها بودند. ژنوتیپ شماره ۴ دارای بالاترین ترکیب صفات تعداد روز تا چکمه ­ای شدن و طول پدانکل خارجی بود. ژنوتیپ شماره ۱۰ از نظر صفات تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک و تعداد سنبله در متر مربع مقادیر بالایی داشت که از این لحاظ ژنوتیپی دیررس محسوب می ­شود. بر اساس نتایج تجزیه همبستگی و نتایج تجزیه بای­پلات ژنوتیپ در صفت، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، شاخص محتوای نسبی کلروفیل ، تعداد سنبله در واحد سطح به عنوان مهمترین صفات موثر بر عملکرد دانه شناسایی شدند. نتیجه­ گیری: بر اساس نتایج حاصل، ژنوتیپ ­های شماره ۷۵، ۱۷، ۷۲، ۱۳ بر اساس شاخص ­های انتخاب، به­ عنوان ژنوتیپ­ های ایده­ آل در شرایط دیم شناسایی و جهت بررسی­ های بیشتر در برنامه اصلاح گندم دوروم توصیه می­­ شوند.

Agro-physiological traits, Durum wheat, GT-biplot, Rainfed condition, بای پلات ژنوتیپx صفت, شرایط دیم, صفات آگرو-فیزیولوژیک, گندم دوروم