سارا فرخ زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات و عضو انجمن علمی پژوهشگران جوان کر
حسین شاهسوند حسنی - دانشیار اصلاح نباتات ، دانشگاه شهید باهنر کرمان
قاسم محمدی نژاد - استادیار اصلاح نباتات ، پژوهشکده باغبانی ، دانشگاه شهید باهنر کرمان
محمد کریمی - دانش آموخته کارشناسی باغبانی ، دانشگاه شهید باهنر کرمان

به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط عملکرد دانه 8 لاین اولیه تریتی پایرم در مقایسه با 4 رقم گندم نان ایرانی و 5 لاین امید بخش تریتیکاله آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سه منطقه ( کرمان ، سیرجان ، نی ریز) و طی سالهای زراعی ( 80-81 و 84-85 و 88- 89) انجام گرفت . ارقام و لاین های مورد نظر از نظر عملکرد دانه در هفت محیط اجراء شدند . نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه ، تفاوتهای معنی داری بین محیط ها و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط نشان دادند. در این مطالعه امارهای پایداری مختلف شامل واریانس محیطی رومئر ، ضریب تغییرات ژنوتیپی ، اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا مورد استفاده قرار گرفت. نتایج بدست آمده از این روش ها تقریبا مشابه بودند.بر اساس آماره ضریب تغییرات ژنوتیپی لاین 4108 با کمترین مقدار به عنوان پایدارترین ژنوتیپ شناخته شد. لاین تریتی پایرم 4-(Cr/b) (St/b) پایین ترین اکووالانس (10/45) ، واریانس پایداری (1/58) و واریانس محیطی (1/51) را دارا بود و به عنوان پایدارترین ژنوتیپ مطرح شد ، از طرفی بیشترین مقادیر این سه معیار مربوط به رقم های امید و بهاره بافت بود که ناپایدارترین ژنوتیپ ها بودند . تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها نیز بر مبنای هر دو معیار اکووالانس و واریانس پایداری ، دقیقا گروه بندی یکسانی را نشان داد. بر مبنای این پارامترها و همچنین میانگین عملکرد ، لاین های 5-(Cr/b) (Ka/b) و 4108 و M45 با اثر متقابل ژنوتیپ در محیط نسبتا کم و عملکرد بالاتر از میانگین بهترین ژنوتیپ ها برای گزینش ورود به برنامه های اصلاحی بعدی و با توصیه به زارعین محسوب شدند.

ترتیی پایرم ، اثر متقابل ژنوتیپ در محیط ، پایداری عملکرد دانه