رقیه رضایی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت
حمیدرضا علیزاده - عضو هیات علمی
مهدی آزادوار - ا بخش گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات کشاورزی جنوب استان کرمان
خدیجه سالاری - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت

قارچ Sclerotinia sclerotiorum از عوامل بیمارگر مهم گیاهان مختلف از جمله خیار می باشد. استفاده از عوامل بیوکنترل مانند باکتری های جنس باسیلوس یکی از راه کارهای امید بخش در مبارزه با این بیماری است. در این پژوهش ۶۳ جدایه باسیلوس از فرا ریشه ی خیار جداسازی، خالص سازی و بر مبنای خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شناسایی شدند. بررسی اثر آنتاگونیستی جدایه ها به روش کشت متقابل نشان داد که جدایه های Ba۲۹b، Ba۱۴،Ba۱۷  و  Ba۲۴ به ترتیب اثر بازدارندگی موثری علیه این بیمارگر داشتند و ترکیبات فرار جدایه های Ba۲۱، Ba۲۹c، Ba۱۰b، Ba۱۷، Ba۲۹b،Ba۹c و Ba۱۲a به طور معنی داری از رشد پرگنه قارچ نسبت به شاهد ممانعت کردند. در آزمون گلخانه ای، جدایه هایBa۱۷ ،Ba۲۱، Ba۱۰b، Ba۲۹c و Ba۱۴ میزان شاخص بیماری ناشی از قارچ S. sclerotiorum را به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش دادند. تولید سورفکتین و آنزیم پروتئاز به عنوان سازوکارهای بازدارندگی از بیمارگر مورد بررسی قرارگرفتند. جدایه های Ba۲۹c، Ba۱۰b، Ba۱۷، Ba۲۹b، و Ba۲۴ قادر به تولید آنزیم پروتئاز و جدایه هایBa۲۹c ،Ba۱۰b  وBa۲۱ قادر به تولید سورفکتین بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که ارتباط مستقیم بین ایجاد هاله ی بازدارنده، تولید سورفکتین، تولید ترکیبات فرار و تولید آنزیم پروتئاز با خواص بیوکنترلی علیه این بیمارگر وجود دارد. شناسایی مولکولی جدایه های موثر در کنترل بیماری بر پایه ژن ۱۶S rDNA  نشان داد که این جدایه ها به گونه های Bacillus cereus، B. subtilis، B. licheniformis و B. endophyticus و جنس Lysinibacillus spp. متعلق هستند.  

آنزیم پروتئاز, ترکیبات فرار, کنترل بیولوژیک, شناسایی مولکولی