علی دهقانی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
ناصر پنجه که - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
هادی اسدی رحمانی - موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
محمد سالاری - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
مصطفی درویش نیا - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

پوسیدگی ریشه لوبیا ناشی از قارچ Fusarium solani f.sp. phaseoli، بیماری مهم و اقتصادی محصول لوبیا در ایران است. امروزه بهره گیری از روش های منطبق با کشاورزی پایدار و حفظ محیط زیست در مدیریت بیمارگر های گیاهی و نیز تا حد امکان به حداقل رساندن کاربرد سموم شیمیایی، ضرورت بسیاری دارد. این آزمایش جهت بررسی اثر کاربرد تیمارهای انفرادی و ترکیبی ریزوبیوم بومی، قارچ های میکوریز و مقایسه با تیمار شیمیایی در مزرعه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۱۳۹۶ در مزرعه آزمایشی ایستگاه تحقیقات سراب چنگایی با استفاده از لوبیا قرمز رقم افق اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل جدایه برتر ریزوبیوم بومی Rhizobium etli b.v. phaseoli با شناسه ملیCCSM_B۰۱۱۴۰۱ (R)، میکوریز Rhizophagus irregularis (M۱)، میکوریزهای  R. irregularis+ Funneliformis mosseae (M۱+M۲)، میکوریزهای R. irregularis+ F. mosseae به علاوه باکتری ریزوبیوم  R. etli b.v. phaseoli(M۱+M۲+R)، باکتری ریزوبیوم R. etli b.v. phaseoli + میکوریز R. irregularis (R+M۱)، تیمار شیمیایی کاربرد قارچکش (F) و کرت های شاهد که دارای آلودگی به بیمارگر، ولی بدون تلقیح ریزوبیوم و قارچ های میکوریزی بود. ریزوبیوم به شکل پودری با آغشته کردن بذور و قارچ های میکوریزی با افزودن به بستر بذر در زمان کاشت مایه زنی شد. نتایج نشان داد که بهترین تیمار آزمایش، تیمار ترکیبی تلقیح هم زمان ریزوبیوم بومی و قارچهای میکوریزی بود که تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به طور محسوس و معنی داری به ترتیب تا ۳۴، ۹/۲۴ ، ۶/۵۱ و ۳۸ درصد نسبت به شاهد افزایش و وقوع بیماری پوسیدگی ریشه لوبیا را به میزان ۸۹ درصد کاهش داد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که هم افزایی ناشی از تلقیح هم زمان عوامل بیولوژیک ریزوبیوم بومی برتر و قارچ های میکوریزی می تواند به دلیل کاهش چشمگیر وقوع بیماری و بهبود عملکرد و اجزاء عملکرد لوبیا جایگزین مناسبی برای سموم و کودهای شیمیایی در این محصول باشد.

تلقیح هم زمان, هم افزایی, پوسیدگی ریشه, مهار زیستی, کنترل شیمیایی, کود زیستی