سید علی جوزی - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران شمال
مهدی ایرانخواهی - دانش آموخته کارشناسی ارشد ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم و تحقیقات

امروزه ارزیابی ریسک محیط زیستی به عنوان ابزاری کارآمد در مطالعات مدیریت ریسک محیط زیستی پروژه هایی که از نیروی تخریب بالایی برخوردارند، مطرح است. احداث خطوط لوله انتقال گاز غالبا بهترین گزینه انتقال این مواد همراه با توجیه فنی و اقتصادی است لیکن با توجه به ریسک پذیری بالا می توانند آثار چشمگیری بر محیط زیست برجای گذارد، بنابراین نیازمند مطالعات مستمر است. در این تحقیق به منظور ارزیابی ریسک محیط زیستی خطوط انتقال گاز، تلفیقی از روش سامانه شاخص گذاری و فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) پیشنهاد شد. سامانه شاخص گذاری روشی جامع و کاربردی است که بر اساس تعیین شاخص اثر و امتیاز دهی بنیان گذاری شده است. با یاری از این روش می توان انواع ریسک های محیط زیستی موجود در خطوط لوله را بر اساس شاخص ها و معیارهای تعیین شده طبقه بندی کمی و اولویت بندی کرد. در روش مذکور شاخص مخاطرات، معرف احتمال وقوع خطر و شاخص آثار، مبین شدت اثر است. نمره نهایی ریسک محیط زیستی در این روش از حاصل ضرب امتیاز نهایی احتمال وقوع در شدت اثر حاصل می شود. نظر به این که میزان تاثیر گذاری تمام شاخص ها در سطح نهایی ریسک یکسان نیست، از فرایند) (AHP نیز برای وزن دهی به شاخص ها استفاده شد. به منظور آزمون نتایج این پژوهش، ارزیابی ریسک محیط زیستی خط لوله انتقال گاز ۲۴ اینچ"تسوج- سلماس" به طول تقریبی ۴۲ کیلومتر به مثابه مطالعه موردی به انجام رسید. با بهره گیری از توانایی های سامانه اطلاعات جغرافیایی، ریسک های شناسایی شده در طول مسیر خط لوله پهنه بندی شد. مهم ترین عوامل مولد ریسک شناسایی شده در این پروژه به ریسک های ناشی از پتانسیل تخریب عوامل ثالث و پتانسیل های طبیعی (جابه جایی خاک) مربوط می شود.

ارزیابی ریسک محیط زیستی, خطوط لوله انتقال گاز, سامانه اطلاعات جغرافیایی, سامانه شاخص گذاری, فرایند تحلیل سلسله مراتبی