محبوبه فاطمی - دانشجوی کارشناسی ارشد ابیاری و زهکشی - گروه مهندسی آب - دانشگاه زابل
فزراد حسن پور - استادیار گروه مهندسی آب - دانشگاه زابل

وقوع سیلابهای مخرب در دشت های سیلابی خسارت های فراوانی را به دنبال داشته است بطوریکه لزوم پیش بینی رفتار هیدرولیکی رودخانه ها در برقراری توسعه مناسب این مناطق از اهمیت ویژه ه ای برخوردار می باشد. سرریز زهک - نیاتک در راستای کاهش خطرات سرریز جریان رودخانه سیستان و همچنین افزایش پتانسیل آبگیری از رودخانه هیرمند در شرایط سیلابی ، طراحی واجرا گردید. گذشت نزدیک به یک دهه از اجرای این سازه و وقوع خشکسالی های طولانی در منقه از یک سوی و بالا امدن تراز بستر رودخانه به دلیل رسوبگذار بودن رودخانه از سوی دسگر باعث تغییر شکل مقاطع و کاهش توان عبور سیلاب رودخانه گردیده است. در این تحقیق به منظور تعیین ماکزیمم سیلاب عبوری سرریز زهک - نیاتک از نرم افزار HEC-RAS که از قابلیت های بسیار خوبی در شبیه سازی رفتار رودخانه و محاسبه پروفیل سطح اب برخوردار است استفاده گردید. در این راستا ابتدا پلان و مقاطع عرضی رودخانه سیستان با استفاده از نرم افزار HEC-GEORAS از محیط GIS به مدل HEC-RAS استقال داده شد و پس از ویرایش طرح شماتیک سیستم روخانه ، داده های هندسی سازه های هیدرولیکی مسیر نظیر سیل بر نیاتک و سدهای کهک و زهک به مدل اضافه گردید. پس از انجام مراحل کالیبراسیون و واسنجی مدل ، شبیه سازی جریان متغیر تدریجی در شرایط دائمی با استفاده از روش گام استاندارد انجام پذیرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که تلفیق مدل ریاضی HEC-RAS و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS ابزاری کارآمد در تعیین سیلاب طراحی سازه های هیدرولیکی در رودخانه می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که سیل برزهک نیاتک قادر به تخلیه 38 درصد جریان روخانه سیستان در دبی 900 متر مکعب بر ثانیه می باشد. بنابراین سازه سیل بر زهک نیاتک می تواند نقش بسیار موثری در کاهش دبی پیک بالتبع کاهش خسارت سیل در نتطقه داشته باشد.

سیلاب ، سیل برزهک - نیاتک ، رودخانه سیستان ، RAS- HEC ، ARC- GIS