مجید طرقی - استاد حوزه و عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران
کاظم شریفی - گروه فقه تربیتی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعه المصطفی العالمیه، پاکستان

معماری ویژه فضای آموزشی و طراحی مناسب ابعاد مختلف آن همواره از دغدغه های متخصصان و دلسوزان در عرصه تعلیم و تربیت بوده و هست که امروزه با عنوان محیط فیزیکی در حاشیه تربیت رسمی مورد توجه قرار دارد. در حقیقت محیط فیزیکی و مولفه هایی مانند محیط شناختی، اجتماعی، سازمانی که خارج از برنامه ریزی نظام آموزشی هستند و تاثیر بسزایی در یادگیری دارند را تربیت پنهان می نامند. ساختن بنا در یک مدرسه با توجه به مطالعه های صورت گرفته از محرک های بصری، معماری فضای آموزشی و فضای باز تشکیل شده است و این شاخصه ‎ها در جهت ایجاد یک فضای آرام و دور از تشویش ذهنی برای یادگیری فعال و پویای متربی نقش مهمی ایفا می کنند و محرک های بصری، عنصری مهم در برانگیختن استعداد، توانایی ها و خلاقیت متربی است که به رنگ، نور و پنجره تقسیم می شوند. اعتنا به مولفه هایی که در تعلیم و تربیت اثرگذارند بسیار مهم است. از طرفی عدم توجه متخصصان تربیت به این شاخصه ها، اهمیت پژوهش در این زمینه را دوچندان می کند از سویی دیگر نگاه حکم شناسی فقهی به شاخصه های محرک های بصری موجب تعیین وظیفه ناظران و مسئولان تربیت و به نوعی قانون سازی در عرصه ای می شود که متخصصان تعلیم و تربیت در توصیف و تحلیل آن با مشکل روبه رو هستند. پژوهش حاضر در جهت پاسخ به این پرسش است که دیدگاه فقه نسبت به محرک های بصری به عنوان شاخصه ا ی از تربیت پنهان در مدرسه چیست؟ این کنکاش با روش تحلیل و اجتهاد بر مبنای قرآن، منابع روایی و سیره به این نتایج دست یافت: رنگ آمیزی محیط فیزیکی مدرسه به رنگ زرد و سبز و آبی مستحب است، استفاده از نور و تعبیه پنجره براساس قاعده اعانه بر بر حکم استحباب را دارد. 

محیط فیزیکی, محرک های بصری, رنگ, نور, پنجره, حکم فقهی