جعفر حبیبی اصل - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران
حسن کاووسی بلوطکی - مربی پژوهش گروه مکانیک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه، ایذه، ایران

استان خوزستان با تولید بیش از ۱۲۰ هزار تن برنج در سال، بین استان­های ایران در مقام چهارم قرار دارد. خشک کردن برنج پس از برداشت، از این لحاظ لازم است که رطوبت آن بیش از حد مجاز در فرآوری یا برای انبارداری است. در بیشتر شالیکوبی های استان خوزستان، شلتوک برنج هنوز به روش سنتی با استفاده از خشک کن های بستر ثابت خشک می شود که نتیجه آن افزایش افت کمی و کیفی محصول و افزایش هزینه هاست. از این­رو برای استفاده از مزایای انرژی خورشیدی در خشک کردن شلتوک در استان خوزستان، خشک­کن خورشیدی ساخته و ارزیابی شد. متغیرهای اصلی در بررسی عملکرد خشک­کن دو نوع صفحه جاذب (نوع شیاردار ساده و نوع شیاردار همراه با پوشال آهنی)، دو رقم برنج مرسوم در منطقه (شفق و عنبوری) و تراکم شلتوک در خشک کن در سه سطح (یک، دو و سه سینی) بود. رطوبت اولیه محصول در تیمارهای مختلف بین ۱۸ تا ۵/۲۱ درصد (بر پایه تر) تعیین گردید و تا رسیدن رطوبت نهایی به ۸/۹ درصد (بر پایه تر)، فرآیند ادامه یافت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر رقم، نوع صفحه جاذب و تعداد سینی در خشک کن بر مدت زمان خشک شدن شلتوک در خشک کن خورشیدی و بر ظرفیت خشک کن در سطح ۱ درصد معنی دار است. ولی راندمان خشک کن خورشیدی فقط تحت تاثیر نوع خشک کن (منظور نوع صفحه جاذب) در سطح ۱ درصد معنی دار شده است. مقایسه میانگین داده­ها نشان داد که کمترین و بیشترین مدت زمان مورد نیاز برای خشک شدن محصول در خشک کن با صفحه جاذب ساده با ۴ و ۱/۶ ساعت به­ترتیب به تیمارهای رقم شفق در تراکم یک سینی و رقم عنبوری در تراکم سه سینی تعلق دارد. افزایش تراکم شلتوک در خشک کن از یک به دو و از دو به سه سینی، مدت زمان خشک شدن را به­ترتیب ۴/۱۶ و ۲/۱۷ درصد افزایش داده است. زمان خشک شدن و رسیدن به رطوبت نهایی در رقم شفق نسبت به رقم عنبوری به­طور متوسط ۸/۱۲ درصد کمتر بود. کمترین ظرفیت خشک کن، به مقدار ۸/۰ کیلوگرم بر ساعت، در رقم عنبوری تحت تراکم یک سینی و استفاده از صفحه جاذب معمولی دیده شد و بالاترین ظرفیت خشک کن، به مقدار ۱/۲ کیلوگرم بر ساعت، از تیمار رقم شفق تحت تراکم سه سینی و استفاده از صفحه جاذب با پوشال آهنی به­دست آمد. تغییرات راندمان صفحه­های جاذب معمولی و دارای پوشال آهنی به­ترتیب بین ۲/۵ تا ۴۷/۱۸ درصد و ۹/۵ تا ۶۶/۲۳ درصد بود.

خشک کن خورشیدی, درصد شکستگی, راندمان خشک کن, صفحه جاذب