لیلا غنی زاده - کارشناسی ارشد پژوهش هنر، مدرس گروه نقاشی، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.
مریم کشمیری - استاد یار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران، نویسنده مسئول.

    چکیدهدیوارنگاره «سوگواری بر پیکر مسیح» به قلم جوتو و نسخه‎نگاره «زاری بر نعش اسکندر» در شاهنامه بزرگ ایلخانی (دموت)، دو نگاره با موضوع سوگواری است. هر دو اثر در تاریخ هنر به نوآوری‎هایی برای نمایش بهتر اندوه و ماتم‎زدگی صحنه شناخته ‎شده‎اند و جالب اینکه، نوآوری‎ها در دو اثر بسیار به یکدیگر شبیه است. بر اساس گزارش‎های تاریخی برجای‎مانده درباره مراودات تجاری، سیاسی و مذهبی ایران در زمان ایلخانی با دولت‎شهرهای ایتالیا، این پژوهش در پی امکان آشنایی هنرمندان با دستاوردهای همسایگان خود شکل گرفته است و به‎جهت تقدم تاریخی دیوارنگاره مسیحی، امکان تاثیرپذیری نگاره ایرانی را دنبال می کند. بدین منظور با نگاهی توصیفی‎‎تحلیلی شباهت‎ها و تفاوت‎های دو اثر به‎دقت بررسی و سپس این ویژگی‎ها با یکدیگر مقایسه شد (تطبیقی با نگاهی کیفی). در کنار همانندی موضوع، ظهور واقع‎گرایی و حقیقت‎نگاری، نمود حرکت، بازنمایی پیکره‎هایی پشت به بیننده، نمایش عواطف و استفاده از حرکات دست برای بیان احساسات از جمله شباهت‎ها بود. نیز آشکار شد که دو اثر در فضای شکل‎گیری، ترکیب‎بندی، ویژگی‎های رنگ، جایگاه پیکره‎های اصلی، نمایش شدت سوگ، عناصر نمادین بازنمایی‎شده و هدف تولید با یکدیگر تفاوت دارند. سپس با نگاهی تاریخی و بر اساس مستندات برجای‎مانده (گردآوری کتابخانه‎ای)، جنبه‎های گوناگون روابط دربار ایلخانی (تبریز) و دولت‎شهرهای ایتالیا در محورهای سیاسی‎تجاری، مذهبی و فرهنگی‎هنری بررسی شد و راه‎های ممکن تاثیروتاثرها آشکار شد. با آنکه سند مکتوبی در اثبات آشنایی هنرمندان ایرانی با دستاوردهای جوتو به ‎دست نیامد، تعدد شباهت‎های نوآورانه دو اثر در بازنمایی صحنه سوگواری و اسناد معتبر مراودات دو کشور، تاثیرپذیری را ممکن و مسیر را بر پژوهش‎های بیشتر دراین‎باره می‎گشاید.   

کلیدواژه ها: جوتو, سوگواری بر پیکر مسیح, هنر ایلخانی, شاهنامه بزرگ ایلخانی, زاری بر نعش اسکندر