فاطمه دلاورنیا - گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران. رایانامه: f.delavarnia@sanru.ac.ir
فائزه زعفریان - نویسنده مسئول، گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران. رایانامه: fa.zaefarian@sanru.ac.ir
رقیه حسن پور - گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری ایران. رایانامه: r.hasanpour@stu.sanru.ac.ir
همت اله پیردشتی - گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران. رایانامه: h.pirdashti@sanru.ac.ir

به منظور ارزیابی توانایی گیاه سورگوم علوفهای (Sorghum bicolor L.) در حذف فلز سنگین کادمیم به کمک بیوچار (زغال زیستی) و باکتری سودوموناس پوتیدا (Pseudomonas putida) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در تابستان سال ۱۳۹۸ در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، در شرایط گلخانه انجام شد. نتایج نشان داد که حضور کادمیم در بستر کشت گیاه سورگوم موجب کاهش وزن خشک ریشه و شاخساره شد. اما افزودن بیوچار و تلقیح سودوموناس پوتیدا به طور معنیداری موجب افزایش صفات مذکور شد. فاکتور تجمع زیستی ریشه و شاخساره از غلظت ۲۵ تا ۱۰۰ میلیگرم کادمیم در کیلوگرم خاک روند افزایشی داشت، به طوری که بیش ترین فاکتور تجمع زیستی شاخساره (۳۱/۲) در غلظت ۱۰۰ میلیگرم کادمیم در کیلوگرم خاک و در تیمار کاربرد همزمان بیوچار و سودوموناس پوتیدا مشاهده شد که نسبت به شاهد ۳۳/۲۸ درصد افزایش معنیداری داشته است. هم چنین، کمینه فاکتور انتقال گیاه سورگوم (۰۰۰/۱) مربوط به تیمار عدم مصرف بیوچار، عدم تلقیح سودوموناس پوتیدا و بدون آلودگی کادمیم بود که نسبت به شاهد ۲۰ درصد کاهش یافت؛ حال آن که بیشینه فاکتور انتقال (۹۴/۱) در غلظت ۲۵ میلیگرم کادمیم در کیلوگرم خاک و تیمار عدم مصرف بیوچار و عدم تلقیح سودوموناس پوتیدا مشاهده شد. شاخص تحمل گیاه با افزایش غلظت کادمیم کاهش یافت، درحالیکه استفاده از بیوچار و تلقیح باکتری سودوموناس پوتیدا موجب افزایش این شاخص شد، به طوریکه بیش ترین شاخص تحمل (۲۲/۱) مربوط به تیمار کاربرد تلفیقی بیوچار و باکتری بدون استفاده از کادمیم بود که نسبت به عدم مصرف بیوچار و عدم تلقیح باکتری ۲۲ درصد افزایش یافت. از آنجاکه شاخص تحمل گیاه سورگوم علوفهای در همه غلظتهای کادمیم بیش تر از ۶۰/۰ بود، لذا میتوان این گیاه را در گروه تحمل بالا نسبت به تنش فلز سنگین کادمیم دسته بندی کرد و از سورگوم جهت گیاه پالایی کادمیم بهره جست.

شاخص تحمل, فاکتور انتقال, فلز سنگین, گیاه پالایی, وزن خشک