حبیب اله علی اصغری - کارشناس ارشد استخراج معدن شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران
مرتضی اصانلو - عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر

عملیات انفجار با وجود تمامی محاسن دارای مشکلات و صدمات خاصی می.باشد. طبق نظر برتا در سال ۱۹۹۰، در یک عملیات انفجار کمتر از ۲۰ درصد انرژی حاصل از انفجار صرف کار مفید جهت خردایش شود. طبق نظر برتا بیشترین میزان هدر رفتگی انرژی حاصل از انفجار به پدیده لرزش زمین گردد. در تخمین میزان لرزش زمین از بیشترین سرعت ذره ای امواج استفاده می شود. در شده است با رفتارنگاری انفجارهای انجام شده در معادن مس سرچشمه و سونگون رابطه های ریاضی متفاوتی برای محاسبه میزان لرزش زمین در این معادن ارایه شود و سپس کارآیی آنها با روابط مشابه دیگر مقایسه گردد به کمک مدل ساخته شده با سیستم استنباط عصبی فازی تطبیقی شد، مقادیر لرزش زمین در این معادن و تاثیر بهینه سازی میزان لرزش زمین بر میزان خردایش نیز مورد بررسی قرار گیرد هدف از این بررسی ارایه مدل ریاضی مناسب برای پیش بینی و تخمین میزان لرزش ،زمین کنترل آن و تعیین میزان خرج ویژه مناسب برای به حداقل رسانیدن میزان آن با در نظر گرفتن میزان خردایش می باشد. با توجه به نتایج روابط ارایه شده برای هر دو معدن دارای ساختار یکسان بوده است و در هر دو رابطه فاصله مقیاس شده ریشه سوم نقش اصلی دارد. مدل ارایه شده به کمک سیستم استنباط عصبی فازی تطبیقی به دلیل اینکه ضریب همبستگی پیش بینی میزان لرزش زمین را در معدن مس سرچشمه به میزان ۲۰ درصد و در معدن مس سونگون به میزان ۵ درصد افزایش داده است نتایج دقیق تری را نسبت به سایر روشها نتیجه داده .است کمترین میزان لرزش زمین با میزان خرج ویژهای در حد ۴۵ تا ۵۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب ایجاد می شود که انتخاب خرج ویژه در حد ۰۵۰ تا ۵۵ کیلوگرم بر متر مکعب علاوه بر ایجاد کمترین میزان لرزش، موجب ایجاد خردایش با متوسط ابعاد کمتر از ۳۰ سانتی متر می شود برای رسیدن به متوسط ابعاد خردایش کمتر نیازمند افزایش میزان خرج ویژه تا ۶ کیلوگرم بر متر مکعب میباشیم که این افزایش میتواند میزان لرزش را تا دو برابر افزایش دهد.

انفجار در معادن روباز ،خرج ویژه، لرزش زمین، میزان خردایش