بررسی ژئوشیمیایی و ویژگی های رخساره ای رسوبات فسفات دار تحت تاثیر طغیان های دریایی سازند پابده در منطقه زاگرس

کمربند چین خورده و تراستی زاگرس به همراه حوضه فورلند آن، نشاندهنده قدیمی ترین و غنی ترین ذخایر هیدروکربوری در منطقه می باشد. سازند پابده حاوی لایه های شیلی، مارنی و سنگ آهک های رسی پلاژیک و همی پلاژیک، توالی ائوسن پیشین تا الیگوسن این حوضه فورلند را تشکیل می دهد. ذخایر فسفات دار جنوب غربی ایران، بخشی از حوضه فسفریتی تتیس می باشند که شامل توالی کربناته فسفریت دار از کرتاسه پسین تا ائوسن بوده، از کلمبیا آغاز شده و پس از عبور از ونزوئلا، شمال و شمال غرب آفریقا، تا منطقه خاورمیانه گسترش حاصل نموده اند. لایه های فسفات دار سازند پابده به عنوان ذخایر کم عیار فسفات در دنیا رده بندی می شوند. بر خلاف منطقه شرق مدیترانه، شمال و شمال غرب آفریقا که رسوبات فسفات دار در محیط های کم عمق دریایی و همراه با چرخه های دریایی ته نشین شده اند، افق های فسفات دار سازند پابده عمدتا در محیط دریایی عمیق ته نشست حاصل نموده اند. مطالعات صورت پذیرفته بر روی رخساره ها و ریز رخساره های سازند پابده نشان می دهد که این سازند در یک محیط رمپ کربناته از نوع رمپ شیبدار انتهایی تشکیل شده است. در این شرایط محیطی، جریان های توربیدایتی ذرات فسفات دار را از بخش های ساحلی به قسمت های عمیق تر حوضه شامل رمپ میانی تا خارجی منتقل نموده اند به گونه ای که ذرات فسفات دار به صورت لامیناسیون های فسفات و نیز خرده های فسفاتی ته نشست حاصل نموده اند. مطالعات صورت پذیرفته بر روی ریزرخساره های این سازند نشان می دهد که کلیه قطعات فسفاتی شامل اائیدهای فسفات دار، فرامینفرای فسفاتی شده، قطعات استخوان ماهی ها و همچنین اینتراکلست های فسفاتی، بتوسط جریان های توربیدایتی از بخش های کم عمق تر حمل شده و به قسمت های عمیق اقیانوس منتقل شده اند. تجزیه و تحلیل حاصل از مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهد که ارتباط مستقیمی میان عناصر نادر خاکی و ایتریم و نیز فسفات (P۲O۵) وجود دارد و این موضوع قابل تعمیم به کلیه رخنمون های مورد مطالعه بوده و در تمامی مقاطع مورد مطالعه قابل مشاهده است. الگوی عناصر نادر خاکی نشان می دهد که عمده نمونه های فسفریتی برداشت شده دارای آنومالی سریم (Ce anomally) می باشند (تغییرات آنومالی بین ۰/۲۴ الی ۱/۰۸ می باشد). بررسی الگوی عناصر نادر خاکی نرمال شده با شیل در برش کوه موندون نشان می دهد که آنومالی سریم در فسفریت های کوه موندون منفی می باشد. این آنومالی نشان می دهد که محیط رسوبی سازند پابده در این برش به شدت اکسیدان و با جابجایی شدید همراه با زیست آشفتگی فراوان و انرژی محیطی بالا در زمان ته نشست لایه های فسفات دار بوده است. در مقابل مقطع کوه نیل و سیاه با آنومالی مثبت و بالا، نشان از شرایط عمیق محیطی و رسوبگذاری در آبهای عمیق دارد. داده های ژئوشیمیایی بدست آمده با مطالعات ریزر رخساره ای نیز همخوانی دارند. مطالعات ریز رخساره ای نشان می دهد برش کوه موندون، به صورت حوضه ای کم عمق و پر انرژی بوده و برش های نیل و سیاه به صورت حوضه های عمیق و کم انرژی می باشند.

کلیدواژه ها:

فسفریتهای تتیس ، سازند پابده ، جریانهای توربیدایتی ، آنومالی سریم ، عناصر نادر خاکی ، ایتریم