علی باغدار دلگشا - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی/ دانشگاه فردوسی مشهد
محمد تقی ایمان پور - استاد گروه تاریخ /دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده باز شناسی تاریخ کهن ایران از قرن نوزدهم میلادی و گسترش مفاهیمی چون ناسیونالیسم، اندیشه­های ملی گرایانه ومساوات طلبانه در میان روشنفکران دوره قاجار، منجر به بازنگری متجددانه در بازپردازی­های پیشین پیرامون برخی شخصیت­های تاریخی تاریخ ایران باستان توسط برخی نویسندگان دوره قاجار شد. این پژوهش در پی بررسی بازپردازی شخصیت­های تاریخی ایران باستان در نگارش­های تاریخ نویسان دوره قاجار و نگرش­های روشنفکران دوره مشروطه به این پدیده است. در این پژوهش بر روی دو شخصیت خاص تاریخی ایران، مزدک و انوشیروان تمرکز شده است که به نظر می رسد آخوندزاده و کرمانی نیز در پردازش این شخصیت­ها از یک طرف تحت تاثیر متون دساتیری و از طرف دیگر اندیشه­های انقلابی­گری و جنبش­های اعتراضی در کنار آشنایی با مباحث سیاسی روز بوده اند. هر چند که تا کنون در رابطه با بازپردازی تاریخ ایران باستان در دوره قاجار بحث­ها و پژوهشهای مختلفی انجام شده است، اما  تاکید عمده این پژوهش بیشتر بر روی بازنگری در بازپردازی­های تاریخ ایران باستان و بازآفرینی متفاوت شخصیت­های تاریخی فوق در آثار میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی به عنوان دو تن از تجددطلبان دوره پیشا مشروطه است. پژوهش پیش رو که به روش تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای در قالب نگرش توصیفی- تحلیلی، گردآوری شده است، نشان می دهد که آخوندزاده و کرمانی با محوریت مباحث سیاسی زمانه خود مانند مساله جمهوریت و اندیشه های سوسیالیستی به بررسی شخصیت و جایگاه تاریخی مزدک و انوشیروان پرداخته اند.

واژگان کلیدی: فتحعلی آخوندزاه, میرزا آقاخان کرمانی, مزدک, انوشیروان, متون دساتیری