زمینههای ایجاد، عملکرد و دگرگونیهای منصب سرداری خراسان در دوره متاخر صفوی
- سال انتشار: 1400
- محل انتشار: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، دوره: 12، شماره: 29
- کد COI اختصاصی: JR_TUHIS-12-29_006
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 213
نویسندگان
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس تهران
دانشیار دانشگاه تبریز
دانشیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران
دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز
چکیده
اگرچه صفویه ساختار اداری حکومتهای پیشین را اخذ کردند؛ لیکن با توجه به دگرگونیها و تحولات کوچک و بزرگی که خود در پی آن بودند، در این ساختار نیز دگرگونیها و تحولاتی پدید آوردند؛ ازجمله این تغییرات، ایجاد منصبی نوین در امور نظامی ایالت خراسان و سرزمینهای پیرامون آن به نام منصب «سرداری خراسان» بود. این منصب در دوره شاهصفی به دیگر مناصب نظامی افزوده شد و تا پایان حکومت صفوی، بخش بزرگی از امور نظامی جغرافیای وسیعی از طریق آن سامان یافت. این جغرافیا شامل نواحی مختلف خراسان (هرات، مرو و مشهد) و همچنین کم وبیش سرزمینهای پیرامون آن مانند استرآباد، قندهار و سیستان بود. در جستار حاضر نگارندگان کوشیدهاند به این پرسش پاسخ دهند که زمینههای ایجاد منصب سرداری خراسان و همچنین عملکرد و دگرگونیها و تحولات آن چه بوده است؟ جستار به روش توصیفیتحلیلی و از طریق گردآوری دادههای موجود در منابع صورت گرفته است. یافتهها بیانگر آن است که سرداری خراسان، نتیجه احساس ضرورت به نشان دادن واکنشی یکپارچه و هماهنگ در آغاز در برابر یورشها و حملات ازبکان و سپس اقوام دیگری چون گورکانیان، بلوچها و افغانها و همچنین در راستای سیاست نفوذ هرچه بیشتر حکومت مرکزی در امور ایالات بوده است. این امر با گماشتن یکی از بزرگانی که عموما وابسته به دربار بودهاند به سرداری و اعزام به خراسان صورت پذیرفته است و بسته به عواملی مانند میزان قدرت و اقتدار شاهان و اهتمام به امور خراسان در دورههایی مانند دوره شاهسلیمان و مقطعی از پادشاهی شاهسلطانحسین به شدت تضعیف شده است. همچنین این منصب در تاریخچه خود دچار دگرگونیهایی ازجمله جمع بین سرداری و ایالت شده و تا واپسین سالهای حکومت صفوی (سقوط اصفهان) و حتی پس از آن ادامه یافته است.کلیدواژه ها
سرداری خراسان, خراسان, ساختار اداری, امور نظامی, صفویهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.