بررسی حقوق اخلاقی از منظر اعراب پیش از اسلام و نگاه قرآن به آن

نظامهای اخلاقی جوامع بشری را نمیتوان به گونهای بریده از دیگر نهادهای اجتماعی بررسی کرد، زیرا این نظامها غالبادر زمینههای اساسی خود به ویژه با دین پیوستگی مستحکمی داشته اند. نظامهای اخلاقی برای فراگیر شدن در سطح جامعه،در مسائلی اساسی چون ارائه تعریفی ملموس از نیکبختی و نیک فرجامی، و نهادن ضمانت اجرای احکام خود بر آن پایه،در طول تاریخ بیشتر بر دین تکیه داشته اند. در نظام اخلاقی جوامع اسلامی این پیوستگی به گونه ای است که به دشواریمیتوان از اخلاق، به صورتی مجرد از دین، تصویری به دست داد، اما هنگامی که سخن از آغاز شکل گیری این نظام درمیان است، باید توجه داشت که نقش دین در پی ریزی این نظام اخلاقی، نقشی اصلاح گرانه نسبت به ساختار نظام پیشین،و نه ویران کننده و از نوسازنده بوده است، چه، با مقایسه ای میان نظام اخلاقی ارائه شده در قرآن کریم و سنت نبوی با نظاماخلاقی عرب پیش از اسلام، آشکار میگردد که دستورهای اخلاقی اسلام در بسیاری از موارد، تایید همان دستورهایپسندیده پیش از اسلام بوده است و تنها در مواردی که لازم مینموده، عناصری تازه جایگزین عناصری از نظام پیشینشده، یا برخی از عناصر پیشین اصلاح پذیرفته است. نظیر این دیدگاه را فقیهان درباره بسیاری از احکام فقهی، به خصوصدر مسائل اجتماعی و غیرعبادی مطرح ساخته، و احکام ابقا شده را در برابر احکام تاسیسی، احکام امضایی نام نهادهاند. دریک تحلیل کلی باید گفت که اساسی ترین کاستی در نظام اخلاقی عرب پیش از اسلام برخوردار نبودن از ضمانت اجرایمطمئن در اثر ضعف ریشه های دینی از یکسو، و محدود بودن بسیاری از دستورهای اخلاقی به دایره قبیله از دگرسو بودو بنیادیترین تحولی که با ظهور اسلام در نظام اخلاقی جزیره العرب حاصل شد، ارائه ضامنی استوار برای اجرا، و مخاطبساختن مردم بدون مرزهای قبیله ای بود.

کلیدواژه ها:

حقوق اخلاقی ، عرب ، اسلام ، قرآن