نمود مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر(۱۹۹۴)
- سال انتشار: 1401
- محل انتشار: دوفصلنامه پژوهش های ایرانشناسی، دوره: 12، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JISUT-12-1_001
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 427
نویسندگان
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
استاد زبان و ادب فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
چکیده
هدف از نگارش مقاله حاضر، بررسی مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر است. این نظریه که در حوزه معناشناسی شناختی مطرح می شود، به دلیل توجه خاص به فرایندهای معنایی و پیچیدگی های آن از منظر شناختی، می تواند در مطالعه غزلیات حافظ که همواره از نظر پیچیدگی مضامین، سرآمد شاعران پارسی زبان بوده، چهارچوب مناسبی را برای تحلیل فراهم سازد. بررسی ها نشان داد که مفهوم فاصله در شعر حافظ در قالب فاصله مکانی و فاصله زمانی و فاصله معرفتی، نمود می یابد. فاصله معرفتی، بیش از انواع دیگر فاصله در دیوان حافظ به چشم می خورد؛ بدین صورت که شاعر از عناصر زمانی و مکانی و به طورکلی ملموس و عینی بهره می برد تا یک مفهوم انتزاعی یعنی فاصله در شناخت، معرفت، درک، دیدگاه را به مخاطب القا کند. گاهی شاعر با نفی شباهت ظاهری میان دو چیز یا دو کس، بر تفاوت های باطنی و درواقع وجود فاصله میان آن ها تاکید می ورزد. این عمل حافظ را می توان شکستن چهارچوب های موجود و خلق چهارچوب های جدید دانست که با هنر حافظ در ساختارشکنی ارتباط دارد. گاهی نیز شاعر با در نظر گرفتن دو پدیده متقابل، بر نفی تفاوت ظاهری و یکی بودن آنان در عمل و درواقع نبود فاصله میان آن دو تاکید دارد. این دسته ابیات براساس رویکرد فضاهای ذهنی در قالب آمیختگی مفهومی به خوبی تحلیل می شود؛ زیرا شاعر از دو فضای ذهنی متقابل بهره می برد و با ایجاد یک فضای آمیخته، فضای ذهنی جدیدی خلق می کند که هم عناصری از فضاهای درونداد دارد و هم عناصر جدیدی در آن ظاهر می شود که در فضاهای درونداد وجود نداشته و از تلفیق دو فضای متقابل حاصل شده است.کلیدواژه ها
فاصله, فضاهای ذهنی, تقابل, آمیختگی, فضاسازهااطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.