مجید محمدی - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی
ایمان قنبری اقدم - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی کرمانشاه

نشانه­شناسی رمزگان­های زبانی، یکی از روش­های نوینی است که ناقدان و پژوهشگران در بررسی و تاویل متون ادبی و به­ویژه شعر به آن اهتمام ورزیده­اند. این دانش، از مفاهیمی اساسی شکل می­گیرد که نشانه­ها به وسیله آن، معنا و مفهوم ویژه خود را می­یابند. «کاظم السماوی» از جمله شاعران توانای معاصر عراق است که نشانه­ها، رمزها و اسطوره­ها، بیشترین محتوای ادبی اشعار او را به خود اختصاص داده­اند. سروده «هجره عروه بن الورد» از جمله قصاید برجسته­ای است که شاعر در آن، مجموعه­ای از رمزگان­های زبانی را در خدمت ارائه بهتر مفهوم و مقصود خود به­کار برده است. این پژوهش کیفی، به شیوه توصیفی- تحلیلی، با استفاده از نسخه­های خطی و کتابخانه­ای، به بررسی این قصیده برای یافتن مهم­ترین رمزگان­های زبانی آن و بیان ارتباط آن­ها با زندگی شاعر از یک­سو و نقش آن در هماهنگی قصیده از سوی دیگر، پرداخته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که نشانه­های شخصیت شاعر و گرایش­های شخصی او در رمزگان­های مربوط به صاحب متن و عنوان تجسم یافته است و در خدمت بیان اهداف شاعر قرار گرفته­اند؛ همانطور که یکپارچگی قصیده به کمک رمزگان­های زیبایی­شناختی و بینامتنی به اضافه دیگر رموز محقق شده است که این امر، بر ارزش ادبی قصیده افزوده است.

کاظم السماوی, رمزگان ها, نشانه شناسی, هجره عروه بن الورد