طاهره ایشانی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ایران
ناهید مهرافروز - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ایران

ارزش و اعتبار «تاریخ بیهقی» به عنوان یک متن ادبی و تاریخی بر کسی پوشیدهجایگاه ویژه ای دارند و بررسی آنها با رویکرد « نامه ها » ، نیست. در این اثر نیست. در این اثر، «نامه ها» جایگاه ویژه ای دارند و بررسی آنها با رویکردمیان رشته ای می تواند افق های تازه ای بر روی پژوهشگران بگشاید. از آنجا که امیرمسعود در بافت های موقعیتی مختلف، مکاتباتی با افرادی با جایگاه های سیاسیمتفاوت داشته، تحلیل این گونه مکاتبات به روش علمی، افزون بر آشکار نمودنبرخی زوایای پنهان آن، چگونگی بهره برداری صاحبان قدرت از امکانات زبانی برایسلطه گری و اهداف سیاسی را نشان می دهد. نظریه «کنش گفتار» که نخستین بار توسط «آستین» از فلاسفه مکتب آکسفورد مطرح شد و سپس توسط «جان سرل» تکمیل شد؛ به ویژگی های کارکردی پاره های گفتاری کلام تاکید دارد . از این رو ،در مقاله پیش رو که با روش توصیفی تحلیلی و آماری به بررسی و تحلیل نامه هایصادره امیرمسعود در جلد اول کتاب تاریخ بیهقی که شامل نامه های ارسال شده بهعلاء الدوله، غازی ، قدرخان و آلتونتاش است -پرداخته ، در پی پاسخ به اینپرسش ها است که چه نوع کنش گفتارهایی درزبان امیرمسعود نهفته است؟ کدامیک بیشتر استفاده شده و همچنین انواع و میزان کاربست کنش های گفتاری متننامه ها تا چه حد با بافت موقعیتی و روح نامه ها متناسب است؟ نتایج حاصل از این پژوهش، گویای تناسب و هماهنگی کاربست هریک از این کنش گفتارها با اهداف امیرمسعود است. چنان که فراوانی کنش اظهاری در این پیکره زبانی ، می تواندنمادی از قدرت وی در کلام باشد . همچنین فراوانی کاربست کنش ترغیبیدرچارچوب همین خواسته بوده و البته درصد قابل توجهی از کنش عاطفی بهعنوان سومین کنش پرتکرار در یکی از نامه ها دیده می شود . کارکرد سایرکنش های گفتاری در این نامه ها در مبحث نتیجه گیری نشان داده شده است.

امیرمسعود، تاریخ بیهقی، جان سرل، کنش گفتار، نامه ها