جعفر ترک زاده - دانشیار دانشگاه شیراز
مهدی امیری - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی و موانع آن در سیستم های اجتماعی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآنی مرتبط و با بهره گیری از فرایند چرخه ای تحلیل کیفی انجام شده است. این روش مشتمل بر چهار مرحله گردآوری داده ها و اطلاعات، تقلیل داده ها، سازماندهی داده ها و تفسیر می باشد که امکان تحلیل داده های کیفی پراکنده و پربعد را فراهم می کند. نتایج پژوهش در بخش اول نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم و نهادهای اجتماعی. در بخش دوم از طریق مطالعه آیات و تدبر بر روی این آیات با بهره گیری از تفاسیر نور و نمونه، ۹۹ مفهوم پایه احصاء و سپس این مفاهیم در ذیل ۲۷ مفهوم محوری دسته بندی و در نهایت ۸ مفهوم سازماندهی شده مشتمل بر کفرورزی، گمراهی، بی بصیرتی، تشکیک، سیئات، تعدی کردن، فریبکاری و پیمان شکنی به عنوان موانع پاسخگویی در سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری به منظور ترویج و توسعه آموزه های قرآنی حکمرانی اسلامی در نهادها و سازمان های اداری کشور و لشکری پیشنهاد شده است.

پاسخگویی, سیستم های اجتماعی, قرآن