علی کریمی فیروزجانی - دانشیارگروه زبانشناسی و زبانهای خارجه دانشگاه پیام نور تهران
سیده فاطمه هاشمی - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه پیام نور تهران

نشانه معناشناسی حوزهای برای تحلیل نظام های گفتمانی است که سازوکارهای فرایند شکل گیری و تولید معنا را مورد مطالعه قرارداده و به بررسی نشانه جهت دستیابی به معنا، می پردازد. نشانه معناشناسی، حوزه هایی فراتر از آنچه نشانه شناسی کلاسیک وساختگرا بدان توجه داشت، را در بر میگیرد. یکی از این حوزه ها، اشکال روایی گفتمان است که در قالب نظام های گفتمانی متفاوتیهمچون نظام های گفتمانی کنشی، تنشی، شوشی و بوشی آشکار می شود. در این نظام های گفتمانی، نشانه ها، از حالت معمول وکلیشه ای با کاربرد رایج خود خارج شده و ویژگی ارزشی و زیباشناختی به خود می گیرند، بدین ترتیب، معنای مترتب از گفتمان،براساس این ماهیت پویا و سیال نشانه شکل می گیرد. این پژوهش با اتخاذ رویکردی توصیفی تحلیلی، به دنبال آن است که باتحلیل افسانه جنوبی (بوشهری) بر اساس نظریه نشانه معناشناسی گرمس، ضمن کشف انواع نظام های گفتمانی حاکم بر این روایت، الگوی کنشی موجود در آن را مشخص نموده و به منظور درک شیوه گفتمانسازی در این روایت، معانی محوریدر ژرف ساخت آن را ارزیابی نماید. هدف این پژوهش روشن ساختن این موضوع است که نظریهی گرمس که به اعتقاد وی منعطفو قابل تطبیق با سایر متون است، تا چه اندازه با ساختار افسانهها و ادبیات کهن همخوانی داشته و نیروی حسی عاطفی چگونه باتاثیر بر عامل معنایی، به شکلگیری معنا میانجامد. بررسی و تحلیل نظامهای گفتمانی گرمس نشان میدهد تمامی نظامهایگفتمانی گرمس در این داستان قابلیت بروز و ظهور نمی یابند و تنها تعدادی از آنها با هدف تشکیل نظام روایی و شکل گیری معنا،داستان را پیش می برند. مهمترین نظام های گفتمانی به کار رفته در داستان «نصیب قسمت»، نظام های گفتمانی کنشی تجویزی والقایی و همچنین نظام گفتمانی شوشی است. همچنین در بعضی از بخش های این روایت، بر اثر تعامل بین کنش و شوش، نظامیدیالکتیکی شکل گرفته و به موجب آن آن ارتقای سطح روایت امکان پذیر می گردد.

نشانه-معناشناسی، نظریه گرمس، نظام گفتمانی، افسانه جنوب (بوشهر)