هانیه حاجی تبار - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

مکاتب و نظریات گوناگون دیدگاه های متفاوتی نسبت به پدیده «متن» و «مولف» دارند. در بعضی از رویکردها «متن» جایگاهی ندارد و گویی مرده است. در بعضی دیگر «متن» و «مولف» هر دو، محو می شوند و فقط خواننده الویت می یابد. برخی نیز گفته اند، تنها «متن» اصیل است و برخی دیگر هم الویت را به «معنا» داده اند. گروهی «متن» را کلیتی دانسته اند که محصول فرهنگ و اجتماع است و بعضی نیز رویکردی بینابین را در پیش گرفته و به تعادلی با نسبت های متغیری از متنو مولف و معنا و عوامل محیطی دست یافته اند. ما در پژوهش پیش رو، سه رویکرد فرمالیسم، هرمنوتیک و تحلیل گفتمان رابه نسبت جایگاه پدیده «متن» و پدیده «مولف» مورد بررسی قرار می دهیم. فرمالیسم، وجه متنگرایی برجسته ای دارد و عوامل درون متن نقش پررنگی در آن ایفا می کنند؛ اما در مقابل هرمنوتیک بر حول محور معنا و تاویل می چرخد و تحلیلگفتمان نیز رویکردی چندوجهی است که به مثابه پلی میان چند رشته عمل می کند. در ادامه این پژوهش، این سه رویکرد بهصورت تطبیقی از این حیث بررسی خواهد شد تا میزان نمود و جایگاه پدیده «متن» و پدیده «مولف» در این سه دیدگاه از ابعاد گوناگون تبیین شود.

متن، مولف، فرمالیسم، هرمنوتیک، تحلیل گفتمان