مجتبی یمانی
اسماعیل دانشمندی

شبکه زهکشی نقش زیادی درتخریب وفرسایش ترانشه حفرشده در دامنه مسلط به جاده دارد. این تخریب عموما خسارات عمده ای را به مسیر سواره رو وارد می آورد. این خسارات از دو دسته عوامل ناشی می شود: اول عوامل اقلیمی ناشی از بارندگی یا ذوب برف است که مستقیما بر روی جاده و اجزاء جاده تاثیرگذار هستند. دوم تاثیر رودخانه بر روی جاده می باشد و شامل مجاورت (دوری و نزدیکی) جاده- رودخانه و تقاطع های جاده- جریان می شوند. هدف از این مقاله، بررسی تاثیر رودخانه هراز و زیرحوضه های آن و نیز آبراهه های فرعی، همچنین مجاورت (دوری و نزدیکی) جاده - رودخانه و تقاطع های جاده- جریان و نیز بررسی وتشخیص بخش ها ومسیرهای بحرانی است. برای دست یابی به این هدف حدود ۸۵ کیلومتر از جاده هراز که از گردنه امام زاده هاشم شروع و تا ۴۰ کیلومتری آمل ادامه داشته و اکثر زیرحوضه های رودخانه هراز را دربرمی گیرد، موردبررسی و تحلیل قرار گرفته است. تعیین حدود جاده و رودخانه هراز با استفاده از نقشه های توپوگرافی و عکس های هوائی صورت پذیرفته است و با انجام کارهای میدانی نواقص آن تکمیل شده است. نتایج نشان می دهد که از مجموع ۸۵ کیلومتر جاده تحت بررسی، بیش از ۳۰ درصد (۲۶.۱ کیلومتر) در محدوده ۵۰ متری رودخانه قرار گرفته است. مطالعات و مشاهدات نشان داده است که رودخانه تا فاصله ۵۰ متری بر روی جاده اثرگذاربوده است. هم به علت تاثیر آب رودخانه در خاکریز جاده که موجب بغلبری و زیربری خاکریز جاده می شود و نیز نفوذ آب که موجب فرونشینی جاده در بعضی نقاط شده است و ۷۰ درصد (۵۸.۹ کیلومتر) از جاده در محدوده ۱۰۰متری و بیش از ۱۰۰ متری رودخانه قرار گرفته است. همچنین بررسی تقاطع های جاده با رودخانه نشان داد که در ۷ نقطه دارای تغییر مسیر، ۹ زیرحوضه اصلی دارای تقاطع اصلی، ۱۱۹ زیرحوضه فرعی دارای تقاطع فرعی و از میان این ۱۱۹ تقاطع فرعی، ۶۲ تقاطع به سطح ترانشه منتهی می شوند.

جاده هراز, هیدرولوژی, مخاطرات جاده ای, مجاورت جاده - رودخانه, تقاطعات جاده- رودخانه