مجید زنجانی جم - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان
مسعود رسولی - کارشناس مدیریت آبخیزداری سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان

خاک یکی از منابع طبیعی مهم هر کشور می باشد که امروزه، فرسایش آن به عنوان یکی از خطرات جدی برای توسعه به شمار می آید. در مناطقی که فرسایش کنترل نمی شود خاکها بتدریج فرسایش یافته و حاصلخیزی خود را از دست داده و از چرخه تولید خارج می شوند. پس لازم است مناطق بحرانی و حساس به فرسایش شناسایی و اقدامات حفاظتی در آنها به اجرا در اید. منطقه موردد بررسی بخشی از حوزه آبخیز زنجانرود می باشد که درمحدوده ً16، َ39 و 39 درجه سانتی گراد تا ً32 و َ46 ، 36 درجه سانتی گراد عرض شمالی و ً36 ، َ05 ، 48 درجه سانتی گراد تا ً21و َ15و 48 درجه سانتی گراد طول شرقی واقع شده است. این حوزه بخشی از حوزه آبخیز رودخانه سفید رود می باشد. هدف از این مقاله ارزیابی خطرپذیری فرسایش خاک حوزه آبخیز حاج ارش با استفاده از مدل USLE در یک محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می باشد. در این راستا نقشه ها و داده های مورد نیاز وارد محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی شده و بعد از سازماندهی و پردازش، یک بانک اطلاعاتی برای تجزیه و تحلیل تهیه گردید. با استفاده از فرمول میزان فرسایش و کلاس بندی آن در 5 رده، نقشه خطر پذیری فرسایش حوزه در محیط GIS ترسیم شد. این مطالعه نشان میدهد این سیستم می تواند تمام پارامترهای مورد نیاز در اجرای مدل فوق شامل نقشه های فرسایش دهندگی باران، فرسایش پذیری خاک، طول شیب، شیب زمین، پوشش گیاهی و اقدامات حفاظتی را با هم ترکیب کرده و نقشه شدت فرسایش اراضی را ارائه دهد. با استفاده از این نقشه می توان اولویت اجرای طرح های حفاظتی مدیریتی را در مناطق مختلف مشخص کرد . نتایج حاصله از این بررسی نشان می دهد در این حوزه آبخیز، اراضی مرتعی که درپایاب حوزه واقع شده اند فرسایش کمی داشته و زمینهای کشاورزی که در آنها اقدامات حفاظتی کشت رعایت نمی گردد، دارای فرسایش زیادی می باشند.

فرسایش خاک ، زنجانرود ، مدل GIS , USLE