تعیین تغییرات سیل خیزی ناشی از دوره های خشکسالی در حوزه آبخیز دهک استان خراسان جنوبی
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: فصلنامه مدل سازی و مدیریت آب و خاک، دوره: 3، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_MMWS-3-1_011
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 305
نویسندگان
کارشناس ارشد آبخیزداری/دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران
استادیار/ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران
دکتری آبخیزداری/ اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی، بیرجند، ایران
مربی/ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران
چکیده
تغییرات اقلیمی و وقوع خشکسالی درازمدت، به شدت بر تراکم پوشش گیاهی حوزه های آبخیز موثر بوده که پیامد آن تغییر ضریب رواناب و پتانسیل سیل خیزی است. برای بررسی تغییرات سیل خیزی و اولویت بندی زیرحوزه های حوزه آبخیز دهک استان خراسان جنوبی بر اساس پتانسیل سیل تحت تاثیر دوره های خشکسالی، از آمار ۳۰ ساله بارندگی سالانه استفاده و شاخص خشکسالی SPI تعیین شد. نقشه های مدل رقومی ارتفاع، گروه های هیدرولوژیکی خاک و تصاویر ماهواره های لندست ۵ و ۷ برای سال های ۱۳۶۹، ۱۳۷۹ و ۱۳۸۸ تهیه و شاخص تفاضل نرمال شده پوشش گیاهی (NDVI) به کمک نرم افزار ENVI ۴.۸ محاسبه و نقشه های وضعیت پوشش گیاهی و کاربری اراضی تهیه شد. به کمک نرم افزار Arc GIS ۹.۳ نقشه های شماره منحنی از تلفیق نقشه های گروه هیدرولوژیکی خاک، کاربری اراضی و وضعیت پوشش گیاهی، به دست آمد و با روش SCS میزان مشارکت هر یک از زیرحوزه ها در سیل خروجی کل حوزه تعیین و با تکرار حذف انفرادی هر یک از زیرحوزه ها، اولویت بندی زیرحوزه ها بر اساس پتانسیل سیل انجام گرفت. بر اساس شاخص بارش استاندارد شده، به استثنای ۴ سال، از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۹۰ به عنوان دوره خشکسالی در منطقه تعیین شد. ضریب کاپای حاصل از برآورد صحت در نقشه شاخص NDVI ۰/۸۴ به دست آمد که بیش ترین دقت را در پایش تغییرات پوشش گیاهی داشته است. میانگین وزنی شماره منحنی (CN) حوزه آبخیز دهک از ۶۲/۳۵ در سال مرطوب ۱۳۶۹ به ۶۵/۰۴ و ۶۳/۵۰ در سال های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۸ که سال خشک بوده اند تغییر یافته است. دبی اوج سیلاب با دوره بازگشت ۵ ساله از ۷/۸۹ مترمکعب برثانیه در سال ۱۳۶۹ به ۱۳/۶۷ مترمکعب بر ثانیه در سال ۱۳۷۹ که دچار خشکسالی بوده که معادل ۷۴/۸۷ درصد افزایش یافته است. این افزایش برای دبی اوج ۲۰۰ ساله، معادل ۲۱/۶۴ درصد بوده، به طوری که مقدار آن از ۹۳/۶۸ مترمکعب برثانیه در سال ۱۳۶۹ به ۱۱۲/۴۲ مترمکعب برثانیه در سال ۱۳۷۹ افزایش یافته است. با اولویت بندی پتانسیل سیل خیزی مشخص شد که از بین ۷ زیر حوزه، (CN) زیرحوزه F۳ با ۶۶/۸۹ بیش ترین مقدار را دارد و به عنوان سیل خیزترین زیرحوزه ها است که دلیل آن مربوط به وجود سازندهای فیلیت، مارن و هم چنین فراوانی سطوح شیب دار در آن است و زیرحوزه F۴ و F۵ در رده بعدی سیل خیزی جای می گیرند که بایستی در برنامه ریزی های مدیریتی و اجرایی مدنظر قرار گیرد.کلیدواژه ها
SCS, NDVI, شماره منحنی, نهبنداناطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.