سهراب راستگو - نویسنده و پژوهشگرشهرداری رشت_رئیس سازمان آرامستان های شهرداری

از آنجایی که توسعه پایدار شهری از دهه ۸۰ قرن بیستم در بسیاری از شهرهای جهان مطرح شده است و به تبع آن در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و در اهداف برنامه آتی مطرح است، لذا مسئله روند متروک و فرسوده شدن گورستان های درون شهری در شهرهای ایران، و همچنین تک و کلان گورستانی شدن در آنها، به عنوان یکی از موانع دستیابی به توسعه پایدار شهری، امری قابل توجه و تامل برانگیز به نظر می رسد. مطالعه وضعیت گورستان ها در طرح جامع تعدادی از شهرهای ایران، گویای وضع نابسامان گورستان ها در طرح های شهری و عدم توجه کافی به این مقوله است. در بسیاری از شهرهای کشور، علیرغم کمبود فضای گورستانی و نیاز اکید به گورستان، برنامه ریزی کاربری اراضی، تکلیفی برای این نیاز روشن نمیکند یا حتی بدون درنظرگرفتن فضای جدید، پیشنهاد تغییر گورستان های موجود را داده است. علاوه بر این، در برخی از شهرها پیشنهادات در خصوص احداث گورستان که مطلقا میبایست در قالب طرح جامع صورت پذیرد، در فعالیتی مجزا از آن انجام گرفته است. در طرح های جامع، رویکردی که فضای گورستان در آن به مثابه یکی از کارکردهای خدماتی عمومی دارای اهمیت و اعتبار باشد، ندرتا دیده میشود. اینگونه به نظر میرسد که در اکثر برنامه های توسعه شهرهای ایران، با گورستان به عنوان مکانی صرفا عملکردی، همچون محل دفن زباله و یا تصفیه خانه آب برخورد شده و آن را به دورترین نقطه از شهر و به صورت متمرکز انتقال داده اند. در راستای دستیابی به توسعه پایدار، دستور کار ۲۱ به عنوان مبنایی برای دستیابی به این توسعه به سه جنبه اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی پرداخته است و توجهی به امر فرهنگ و تنوع فرهنگی در آن دیده نمی شود. لیکن رویکرد این مقاله ابتدا بر لزوم توجه به جنبه فرهنگی در توسعه پایدار است همچنین در این راستا به بیانیه یونسکو در رابطه با تنوع فرهنگی میپردازد و با علم بر نقش فرهنگی و اجتماعی گورستان ها به بیان راهکارهایی برای ارتقای نقش گورستان ها در شهرهای ایران، به سوی دستیابی به توسعه پایدار پرداخته شده است.

واژگان کلیدی: معماری پایدار، معماری گورستان، توسعه پایدار، طراحی پایدار