مهیار علوی مقدم - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

تاریخ مفهومی،رویکرد نوین درتحلیل متن های تاریخی - ادبی معناگراست که با تاثیرپذیری از تاریخ گرایی نوین، پساساختارگرایی وبا نقد تاریخ گرایی سنتی، برای «مفهوم» جایگاه ویژه ای قایل است. این رویکردی، به تحلیل مفهوم منازعات ایدئولوژیک در ساختارهای سیاسی و کشف معنای مفهوم و مناسبات قدرت از دریچه مفاهیمی می پردازد. از این رو، به گونه ای با حلیل گفتمان انتقادی نیز در پیوند است. کوزلک، بنیانگذار آلمانی این رویکرد تحلیل تاریخی، بر آن است که مفهوم و تحول آن در بستر زمانی و در بافت موقعیتی خاص، زمینه های روشن تری را در بررسی دقیق تر رویدادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد می کند. تاریخ بیهقی به عنوان یک متن تاریخی ادبی، آکنده از مفاهیمی است که به سان دال هایی است که بر مدلول های متفاوت دلالت می کند واز این رو، رابطه «تصادفی» و «اختیاری» براین دال ها و مدلول ها حاکم است. به یاری رویکرد تاریخ مفهومی، به مثابه روشی در فهم متن می توان به کشف معنای مفاهیم و گزاره های تاریخی تاریخ بیهقی در پس لایه های انباشته در طول زمان و در ساختار سیاسی قدرت و منازعات ایدئولوژیک برآمده از نیروهای قدرت در سنت اندیشه ایرانی - غزنوی سده ۵ ق برآمد. بی گمان رویکرد تاریخ مفهومی، در آینده بیشتر شناخته خواهد شد و می تواند در تحلیل متن های تاریخی - ادبی فارسی، نقش بارزی ایفا کند.

تاریخ مفومی، تاریخ گرایی، مفهوم، ایدئولوژی و قدرت، تاریخ بیهقی