حمیده آفرین - Islamic Azad University
محمد دخیلی - Islamic Azad University
محمدرضا ذوالفقاری - Islamic Azad University

زمینه و هدف: از قرن ها پیش، گیاه پنج انگشت ( Vitex agnus - castus ) به عنوان یک گیاه دارویی شناخته شده است. پنج انگشت یک گیاه فیتواستروژن بومی خاورمیانه و جنوب اروپا بوده که در بسیاری از کشورها مصرف پزشکی دارد. این مطالعه با هدف تعیین اثرات ضد میکروبی اسانس پنج انگشت روی باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیاکلی، سودوموناس آئروژینوزا، قارچ کاندیدا آلبیکنس و مقایسه با آنتی بیوتیک های آمپی سیلین، جنتامایسین و نیستاتین انجام شد. روش بررسی: اسانس این گیاه به روش تقطیر با آب به وسیله دستگاه کلونجر تهیه شد، سپس با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی/طیف سنج جرمی (GC/MS) آنالیز گردید. برای ارزیابی اثر ضدمیکروبی نیز از روش های ماکرودایلوشن و دیسک دیفیوژن استفاده شد. مقایسه داده ها با استفاده از آزمون واریانس یک طرفه و آزمون تی انجام گرفت. یافته ها: در این مطالعه، اسانس پنج انگشت به ترتیب در غلظت های ۲۵/۵۶ میکروگرم بر میلی لیتر و ۵/۱۱۲ میکروگرم بر میلی لیتر از رشد استافیلوکوکوس اورئوس و کاندیدا آلبیکنس جلوگیری کرد. در روش دیسک دیفیوژن قطر هاله عدم رشد استافیلوکوکوس اورئوس ۳/۹ میلی متر و کاندیدا آلبیکنس ۳/۱۰ میلی متر بود. اسانس پنج انگشت در غلظت ۴۵۰ میکروگرم بر میلی لیتر مانع رشد سودوموناس آئروژینوزا و اشرشیاکلی شد، ولی با روش دیسک دیفیوژن، هاله عدم رشد برای این دو باکتری مشاهده نشد. ۳۶ ترکیب در این اسانس شناسایی گردید که ایزوترپینولن (۴/۱۹%)، کاریوفیلن (۵۳/۱۸%) و آلفا - پینن (۱/۱۴%) به ترتیب اجزای اصلی بودند. نتیجه گیری : طبق نتایج این مطالعه، اسانس پنج انگشت دارای اثر ضد باکتریایی بوده که در مقایسه با اثر ضد باکتریایی آنتی بیوتیک های آمپی سیلین و جنتامایسین، تاثیر کمتری دارد (۰۱/۰ p< ). اثر ضد قارچی این اسانس در مقایسه با نیستاتین دارای اختلاف معنی داری نیست.

Vitex Agnus-Castus, Volatile Oil, Anti-Infective Agents, گیاه پنج انگشت, روغن فرار, عوامل ضدعفونی کننده