مهسا کفاش پور یزدی - عضو هیات علمی، گروه حسابداری، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران
احمد غفارزاده - دانشجوی مقطع دکتری حسابداری دانشگاه آزاد تهران مرکز و مشاور مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی

یکی از مهم ترین منابع درآمدی کشورها مالیات است و دولت ها در راستای توسعه فعالیتهای خود در تلاش برای توسعه ی مالیات های داخلی هستند. مالیات بر ارزش افزوده نیز یکی از درآمدهای مالیاتی داخلی و بر پایه مصرف است که شناسایی و دریافت آن در کشور ایران به صورت مرحله ای انجام میشود. به موجب این ساختار، فرآیندهای تولید تا عرضه ی کالا به مصرف کننده نهایی از چند مرحله تشکیل شده و در هر مرحله درصدی از ارزش اضافه شده به بهای کالای مورد نظر به عنوان مالیات و عوارض شناسایی و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز میشود. گرچه استفاده از فرآیند چندمرحله ای دشوارتر از دریافت مالیات در حلقه پایانی زنجیره ارزش کالاها و خدمات و دریافت مالیات از مصرف کننده نهایی است، اما یکی از مهم ترین مزیت های این روش، افزایش شفافیت در نظام اقتصادی کشور است. در این مقاله ابتدا مبانی نظری و نحوه ی حسابداری قانون مالیات بر ارزش افزوده ارائه و ضمن بیان تاریخچه ی کوتاهی از اجرای قانون ارزش افزوده در ایران، با استفاده از رویکرد مطالعاتی، قانون دائمی ارزش افزوده با قانون آزمایشی مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. این پژوهش می تواند منجر به آشنایی بیشتر حسابداران، فعالان اقتصادی، مودیان، ماموران مالیاتی و سایر علاقه مندان این حوزه، با مبانی و قانون ارزش افزوده شده و آنها را در انجام وظایف قانونی خویش یاری رساند. نتایج نشان می دهد، اصلاحات انجام شده در قانون ارزش افزوده، در راستای برطرف نمودن برخی نواقص یا تشریح موارد مبهم قانون آزمایشی انجام شده و راهکارهایی را برای حمایت از تولیدکنندگان، صادر کنندگان و سایر فعالان اقتصادی ارائه نموده است. از سوی دیگر، قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده بر پایه قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان تصویب شده که اجرای همزمان این قوانین، موجب شفافیت اقتصادی خواهد شد.

مالیات، قانون مالیات بر ارزش افزوده، حسابداری، روش تفریقی غیر مستقیم، شفافیت.