جایگاه تمرکز زدایی جمعیتی در توسعه و برنامه ریزی کلان شهرها

علاوه بر روند رو به تزاید شهرنشینی طی دهه های اخیر، تمرکز جمعیت در کلان شهرها مشکلات و مسائل جدیدی را در سطوح ملی و محلی ایجادکرده است. بدل شدن کلان شهرها به کانون های جذب جمعیت و رشد قارچ گونه شهرها عمدتا ریشه در مسائل اقتصادی دارد. خیل عظیم جمعیت جوان، بیکار و عمدتا تحصیلکرده، به منظور دستیابی به فرصت های شغلی، دسترسی به خدمات رفاهی، آموزشی، بهداشتی، فرهنگی، ادامه تحصیل و... به شهرهای بزرگ عزیمت کرده اند که این امر تغییرات ناگهانی در ضرباهنگ شهرنشینی را در پی داشته است. به طور کلی تا پیش از رویدادهای جهانی شدن برخاسته از انقلاب صنعتی، دگرگونی های جوامع شهری کند و چشمگیر نبود (عزیزی، ۱۳۷۸: ۳۸) ولی با رویداد انقلاب صنعتی و بروز دگرگونی در شتاب آهنگ شهرنشینی(ابراهیم زاده، ۱۳۸۸: ۲۸)، همچنین پیدایش تحولات عمیق اقتصادی و اجتماعی و رشد جمعیت از برجسته ترین عوامل در این روند بشمار می رود(زیاری، ۱۳۷۴: ۷ و میر شفیع، ۱۳۸۰: ۱۱). از دگرگونی های برآمده از این پدیده در سراسر دنیا و به ویژه کشورهای جهان سوم مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ به عنوان یکی از اساسی ترین چالش های این گروه از کشورها می باشد رشد شهرنشینی در ایران همچون بسیاری از کشورهای در حال توسعه با شتاب بیشتری همراه بوده است. این روند ضمن تمرکز جمعیت در مناطق کلانشهری کشور با محدودیت های ناشی از عقب ماندگی توسعه از رشد شتابان شهرنشینی، همراه شده است. تمرکز و حاد شدن مسائل اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در کنار ساختار اداره ی سنتی شان، مانع از اعمال کارکردهای مناسب توسط کلان شهرها شده است. با اینکه جریان شهری شدن و تمرکز در کشورهای توسعه یافته، در دوره صنعتی شده بسیار پرشتاب طی شده، اما می توان با برنامه ریزی کارآمد تا حدودی از آن کاست. برنامه ریزی و اقدام برای تمرکززدایی از کلانشهر ضروری است.

کلیدواژه ها:

واژه کلیدی: تمرکز زدایی ، تمرکز زدایی جمعیتی ، توسعه ، برنامه ریزی شهری