تاثیر اگزیستانسیالیسم بر نخستین رمان های مدرن فارسی
- سال انتشار: 1400
- محل انتشار: پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، دوره: 10، شماره: 4
- کد COI اختصاصی: JR_JLCR-10-4_004
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 129
نویسندگان
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
اگزیستانسیالیسم از مهمترین شاخههای فلسفه معاصر است که مثل تمام مکتبها و اصطلاحاتی که در قرن بیستم ظهور کردند، اندیشهها و آثار متنوعی را زیرمجموعه خود قرار میدهد. وجه مشترک تمام متفکران اگزیستانسیالیستی، مخالفت آنها با فلسفههای عقلی و استعلایی است. برخلاف فیلسوفان استعلایی، اگزیستانسیالیستها، شناخت را پس از وجود شیء ممکن میدانند و وجود شیء را ممکن و غیرلازم میشمارند. عدم الزام وجود انسان، به او آزادی میدهد اما به نظر اگزیستانسیالیستها، انسان مسئول است تا به کمک آزادی، برای هستی پوچ و بیمعنایش، معنایی خلق کند. آنها برای انضمامی کردن اندیشههایشان از ادبیات کمک میگیرند و راهکارهای اگزیستانسیالیستی خود را، در داستانهایشان شرح میدهند. داستانهای اگزیستانسیالیستی از نظر فرم، شبیه به دیگر آثار مدرنیستی هستند. پوچگرایی، تعهد به زیستن، یافتن معنا، دوگانگی خوب و بد و نامشخص بودن مرزهای بین آنها، تعارض با ادیان، ایدئولوژیها و ارزشهای سنتی و میل به آزادی از مهمترین درونمایههای ادبیات اگزیستانسیالیستی است. این مکتب فکری درآثار فرهنگی ایران عصر پهلوی، نفوذ بسیاری داشته است. در این مقاله، چهار رمان مدرنیستی آن دوره بوف کور، یکلیا و تنهایی او، ملکوت و شازده احتجاب از منظر مولفههای ادبیات اگزیستانسیالیستی بررسی میشوند. سه درونمایه اگزیستانسیالیستی پوچگرایی، دوگانگی خیر و شر یا خدا و شیطان و بیگانگی و ازخودبیگانگی را برگزیدیم و چهار رمان منتخب را از منظر این درونمایهها بررسی کردیم. به کمک این تقسیمبندی، یک سیر و خط فکری به دست آمد و به این نتایج رسیدیم که نگاه متافیزیکی موجود در سه رمان نخست، در شازده احتجاب ادامه نمییابد و دید نویسنده در این اثر اجتماعی میشود. همچنین، پوچگرایی نیهیلیستی دورههای قبل کمرنگ میشود و شخصیتهای رمان شازده احتجاب، برای رهایی از پوچی برای زندگی خود، معنایی خلق میکنند. نیز دریافتیم که شخصیتهای اصلی هر چهار رمان، با بحران معرفتشناختی درگیر هستند. همگی آنها تلاش میکنند در جدال با جامعهای که در آن زندگی میکنند، هویتی برای خود دست و پا کنند و در این راه، برخی در هنجارها و ارزشهای اجتماعی حل میشوند و برخی دیگر، فردیت خود را مییابند اما از طرف جامعه طرد میشوند.کلیدواژه ها
اگزیستانسیالیسم, بوف کور, یکلیا و تنهایی او, ملکوت, شازده احتجاباطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.