الاهیات اولویت: تحلیل دیدگاه ابوالحسین بصری در مسئله "خدا و جهان"
محل انتشار: دوفصلنامه جستارهای فلسفه دین، دوره: 10، شماره: 2
سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 182
فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_PHILOR-10-2_003
تاریخ نمایه سازی: 24 مهر 1401
چکیده مقاله:
"الاهیات اولویت" عنوانی است که برای نظام الاهیاتی ابوالحسین بصری در بررسی مسئلهی فعل الاهی یا مسئلهی عامتری که امروز با عنوان "خدا و جهان" شهرت یافته است، معرفی شده است. ابتناء الاهیات او بر نظریهی اولویت علی-معلولی و نه ضرورت بود. او معتقد بود چون جهان، اشیاء و روابط درون آن مخلوق خدای مختار است، بنابراین روابط طبیعی و به عبارتی جریان علیت در طبیعت، تنها اولویتمند است؛ و لذا دو انگارهی ضرورت و تقارنانگاری که از جانب مشائیان و اشاعره ارائه میشد، ناصحیح خواهد بود. بر اساس الاهیات اولویت خداوند قادر است تا در تقدیم و تاخیر ایجاد جهان، انتخاب حالتها و اشیاء ممکن برای وجودیافتگی، تنظیم مجدد یا تغییرات جریانهای طبیعی آزادانه اقدام کند. همچنین الاهیات اولویت تلاش میکند تا سهم خدا، انسان و طبیعت را در فاعلیت محفوظ نگه دارد. تبیین مواردی چون معجزه، کرامت، استجابت دعا، فسخ عزائم و بسا بداء در الاهیات بصری نشان می دهد که نظم و اختیار انسان و طبیعت بنابر روال طراحی شده از جانب خداوند عمل میکند؛ ولی در عین حال خداوند میتواند بنابر حکمتهایی و از آن جمله آشکارگی قدرت و اختیار خویش در جهان دخالت کند. الاهیات بصری توانست با ارائهی تحلیلهای کلامی از مشی فلسفی راهی نوین برای دفاع از مدعیات متکلمان ایجاد کند. همین امر در ادوار پسین مورد استقبال ابنملاحمی، فخر و حمصی رازی، خواجه نصیر طوسی، علامه حلی و دیگرانی قرار گرفت؛ و اساس نظامهای کلامی ایشان را بنیان نهاد. بسیاری از تعاریف و تحلیلهای رایج از معنای وجوب و امکان، نحوهی جریان علیت در عالم، تبیین امربینالامرین در حل جبر و تفویض، معجزات و نظائر آن و بالاخره حل مسئلهی شر از آثار و پسامدهای الاهیات اولویت بصری است.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
محمدمهدی جندقیان
دانشجوی دکتری دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.
رضا اکبری
استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران.
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :