ارزیابی اگرواکولوژیک تاثیر روش مدیریت بقایای گیاهی کنجد و تلفیق کودهای شیمیایی و زیستی بر عملکرد دانه گندم

سابقه و هدف: در سال های اخیر، به جنبه های کیفی خاک و افزایش تولید گیاهان زراعی با استفاده از بقایای گیاهی، کودهای سبز و کود های آلی دیگر، به عنوان منابع تامین کننده ماده آلی خاک و عناصر غذایی گیاهان توجه بسیاری شده است. بقایای گیاهی می توانند با جایگزینی مناسب یا فراهم کردن عناصر غذایی در خاک، سبب بهبود ویژگی های کیفیتی خاک و همچنین بهبود قدرت شخم پذیری خاک شوند. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی تاثیر روش مدیریت بقایای گیاه کنجد و تلفیق کودهای شیمیایی و زیستی بر عملکرد گندم است.مواد و روش ها: این پژوهش در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. کرت های اصلی شامل سه روش مدیریت بقایا به صورت حذف کامل، برگرداندن و آتش زدن بقایا بود. کرت های فرعی شامل چهار روش مدیریت کود بود که عبارتند از: ۱- (کاملا شیمیایی): کودهای شیمیایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم؛ ۲- (تلفیقی ۱): کود ورمی کمپوست+سولفات پتاسیم (قبل از کاشت)، کود سوپر نیتروپلاس+کود بارور ۲ (به صورت بذرمال) در زمان کاشت، کود آلی هیومیکسین (محلول پاشی) و یک سوم کود نیتروژن به صورت سرک؛ ۳- (تلفیقی ۲): کود کمپوست+سولفات پتاسیم (قبل از کاشت)، کود سوپر نیتروپلاس + کود بارور ۲ (به صورت بذرمال) در زمان کاشت و یک سوم کود نیتروژن به صورت سرک؛ ۴- (تلفیقی ۳): کود دامی+سولفات پتاسیم (قبل از کاشت)، کود سوپر نیتروپلاس به صورت بذرمال، کود آلی هیومیکسین (محلول پاشی) و یک سوم کود نیتروژن به صورت سرک استفاده شدند.یافته ها: تفاوت بین سطوح مدیریت بقایای گیاهی، مدیریت کود و اثر متقابل آنها از نظر اجزای عملکرد، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت، نیتروژن و پروتئین دانه، میزان انتقال مجدد، کارایی انتقال مجدد، سهم انتقال مجدد، میزان فتوسنتز جاری، کارایی فتوسنتز جاری، سهم فتوسنتز جاری، سرعت تشکیل عملکرد دانه و زیستی از نظر آماری در سطح احتمال ۱% معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمار حذف بقایا و کود شیمیایی (۴۵/۴ تن در هکتار) و حذف بقایا و کود تلفیقی (۱) (۲۹/۴ تن در هکتار) بود و کمترین آن در تیمار برگرداندن بقایا و کود تلفیقی (۲) (۳۳/۲ تن در هکتار) بدست آمد. بیشترین سرعت تشکیل عملکرد دانه در تیمار حذف بقایا و کودی شیمیایی (۷۲/۲۴ کیلوگرم در هکتار در روز) و حذف بقایا و کود تلفیقی (۱) (۸۶/۲۳ کیلوگرم در هکتار در روز) مشاهده شد. کمترین سرعت تشکیل عملکرد دانه در تیمار برگرداندن بقایا و کود تلفیقی (۲) (۸۵/۱۲ کیلوگرم در هکتار در روز) حاصل شد. بیشترین میزان، کارایی و سهم فتوسنتز جاری در حذف بقایا و مصرف کود تلفیقی (۱) بدست آمد و کمترین آن در سوزاندن بقایا و مصرف کود تلفیقی (۳) حاصل شد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که تیمارهای مبتنی بر کشاورزی فشرده (حذف بقایای گیاهی و مدیریت کاملا شیمیایی) بیشترین عملکرد دانه را تولید کرده اند. درحالی که تیمارهای مبتنی بر کشاورزی پایدار (برگرداندن بقایای گیاهی همراه با کودهای آلی و زیستی) با دارابودن بیشترین درصد پروتئین دانه، درحقیقت بیشترین کیفیت محصول را تولید کرده اند. از طرفی، اگرچه در استان خوزستان کمبود آب و تنش خشکی در بیشتر فصول زراعی وجود دارد، ولی با توجه به نتایج بدست آمده می توان با مخلوط کردن بقایای گیاهی، کودهای شیمیایی و کودهای تلفیقی، باعث افزایش رشد گیاه، تولید محصول با کیفیت و ذخیره رطوبت و در نهایت پایداری سیستم گردد.

کلیدواژه ها:

بقایای گیاهی ، کودهای زیستی ، انتقال ماده خشک ، گندم ، کشاورزی فشرده