بهرام احمدخانی - استادیار، عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی، موسسه آموزش عالی سراج، تبریز
زهرا بهبودی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی سراج، تبریز
منصور آب روان - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی سراج، تبریز

معماری ایران در دوران اسلامی به مثابه کارآمدترین ابزار خلق فضا توانسته آثار درخشان و ماندگاری را در معماری و شهرسازی به وجود آورد. خلق آثار شاخص معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقی و ایلخانی آغاز و در دوران صفویه به غایت رسید. معماری اسلامی ویژگی هایی دارد که از جمله مهم ترین آن ها وحدت است؛ وحدتی که منبعث از توحید یعنی اصل الاصول تمام ادیان الهی است، زیرا باطن و معنای تمام معتقدات، عبادات و احکام اسلامی چیزی جز کلمه توحید لا اله الا الله نیست. وحدت و تجلی یگانگی حضور خالقی یکتا در تار و پود فیزیکی، یکی از عوامل اساسی شکل گیری هویت معنوی و فرهنگ قدسی شناخته می شود. این مفهوم که بر مبنای اصل توحید در جهان بینی اسلامی پایه ریزی شده است به صورت یک سامانه در مسجد امام اصفهان پدید آمده است که پدید آورنده اصل حرکت از کثرت به وحدت بوده است. در این مقاله سعی شده با بهره گیری از اصول وحدت بخش در معماری اسلامی با توجه به مسجد امام اصفهان ، برخی از عوامل ایجاد کننده ی حس وحدت در معماری، چه از لحاظ بصری و چه از لحاظ مفهومی، استخراج شوند. روش تحقیقی این پژوهش مبتنی بر اصول تحقیق توصیفی، تحلیلی و کتابخانه ای پیرامون مبانی نظری تحقیق و بررسی یافته های نوین در زمینه های فلسفی و عرفانی می باشد که در رابطه با وحدت و تجلی آن در معماری می باشد. در نهایت با بررسی اجزای تشکیل دهنده مسجد و مفهوم هر جزء امید است معماران در طراحی مساجد معاصر با مراجعه به این مفاهیم توحیدی، آنها را در طراحی به کار گیرند.

توحید، تجلی، کثرت، وحدت، حکمت معماری، مسجد امام