رهیافت های کلی و چهارچوب های طراحی برنامه جامع پایش منابع طبیعی کشور

ایران کشوری است خشک و نیمه خشک است و عرصه منابع طبیعی آن به دلیل مدیریت ناپایدار و تغییراقلیم و خشکسالی های پیوسته، دچار تعادل شکننده ای شده ­است. براورد های کلی نشان از خسارت تلفات خاک به مقدار ۱۴ % درآمد ناخالص ملی و هزینه کرد سالانه ۴۰۰۰ میلیارد ریال برای اجرای طرح های حفاظتی و احیایی در کشور دارد. داشتن اطلاعات به­روز و دقیق از تغییرهای زمانی و مکانی کیفیت و کمیت این منابع­ طبیعی، ضرورتی کلیدی برای مدیریت پایدار آن است. طرح ریزی برنامه پایش منابع طبیعی در ایجاد بستر اطلاعاتی لازم برای بسیاری از طرح های حفاظتی و احیایی و اولویت بندی برنامه­ های آبخیزداری و پژوهش های مورد نیاز بسیار کلیدی است. در این نوشتار تلاش می شود ضمن بررسی وضع موجود، سابقه کار های موردی مرتبط با پایش منابع سرزمینی و داده های استحصال شده از آن ها و نقطه های ضعف و قوت آن ها تبیین شود. چگونگی نیل به برنامه و طراحی جامع برای پایش سراسری منابع سرزمین (متغیر های هیدرولوژیک، فرسایش خاک، پوشش گیاهی و اندوخته کربن) در سطح کشور نیز تبیین خواهدشد. نخست نحوه طراحی شبکه های پایش در سطح ملی و منطقه ای با توصیف حوضه های معرف، مکان های دائمی پایش و سامانه نمونه برداری در مقیاس های مختلف مشخص می شود. پس از آن مجموعه ای از جمع آوری، انسجام بخشی و واکاوی داده ها، شیوه نامه های نمونه برداری و آزمایش­های مورد نیاز، ارائه می شود. در بخش پایانی، مجموعه ای از زمان بندی داده برداری، ساختار پشتیبانی و نیروی انسانی و یافته های اصلی فراواکاوی داده های مکانی و زمانی (از نظر برنامه­ریزی حفاظتی، سیستم پشتیبان و تصمیم سازی) تشریح می شود.

کلیدواژه ها:

آبخیزداری ، حوضه های معرف ، سامانه نمونه برداری ، فرسایش خاک