ارزیابی قابلیت بهره برداری از گیاهان دارویی در رویشگاه های مرتعی منطقه نیمه استپی بر مبنای شاخص های اکولوژیکی و اقتصادی

اطلاع از شایستگی مراتع پیش نیاز بهره برداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهره برداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخص های اکولوژیکی و اقتصادی، در ۱۲ رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخص های اکولوژیکی و اقتصادی مرتبط با بهره برداری از گیاهان دارویی در هر رویشگاه محاسبه شد. در پایان، بر مبنای معیارها و شاخص های مذکور، طبقه شایستگی هر یک از رویشگاه ها طبق دستورالعمل FAO و به روش عامل محدودکننده مشخص گردید. نتایج نشان داد که مقدار تولید علوفه قابل برداشت رویشگاه ها از ۹۰ تا ۵۹۱ کیلوگرم در هکتار متغیر است. سهم تولید گیاهان دارویی رویشگاه ها نیز ۵% تا ۵۸% بدست آمد. به عبارتی، مقدار تولید گیاهان دارویی رویشگاه ها از ۲۷ تا بیشتر از ۳۸۳ کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر این اساس، ارزش مورد انتظار هر هکتار از رویشگاه ها از محل بهره برداری از گیاهان دارویی، با در نظر گرفتن نرخ تنزیل ۵.۴% در شهریورماه ۱۳۹۹، ۳ تا ۴۱ دلار در هکتار متغیر است. در مجموع، ۲۵% از رویشگاه ها دارای شایستگی خوب، ۱۷% دارای شایستگی متوسط، ۲۵% دارای شایستگی کم و ۳۳% غیر شایسته از نظر تولید و بهره برداری از گیاهان دارویی بودند، در صورتی که شایستگی تمامی رویشگاه ها از نظر تولید علوفه برای چرای دام خوب بود. بنابراین، بهره برداری از همه رویشگاه ها نمی تواند نقش مهم و یکسانی در بهبود معیشت مرتع داران داشته باشد و با رویکرد حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان ، بهره برداری از گیاهان دارویی در تمامی رویشگاه های مرتعی توصیه نمی شود. علاوه بر این، حد بهره برداری مجاز در هر رویشگاه، متناسب با وضعیت و گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، متفاوت است.

کلیدواژه ها:

استفاده چند منظوره ، شاخص های اکولوژیکی و اقتصادی ، گیاهان دارویی ، شایستگی مرتع