محمد حسن امرایی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران.

بحتری (۲۰۶-۲۸۴)، شاعر عرب دوره عباسی، شیفتگی شگفت‎انگیزی به مظاهر تمدن ساسانی نشان داده است. وی در سفری که از شام به بغداد داشته، پس از ویرانی «ایوان مدائن» به‎دست اعراب، از آن دیدن کرده، در ضمن قصیده‎ای ۵۶ بیتی، آن ایوان را به‎زیبایی به‎تصویر کشیده و سوز درونی خود را نمایان ساخته است. این قصیده‎، برترین چکامه ای است که در وصف ایوان مدائن و فضیلت شهریاران ساسانی به زبان عربی سروده شده است. ناصح‎الدین ارجانی (۴۶۰-۵۴۴) نیز برترین شاعر عربی‎سرای ایرانی دوره سلجوقیان در خوزستان است که در توصیف اماکن باستانی و عبرت آموزی از حوادث روزگار و زوال حکومت‎های پیشین، سخت چیره‎دست بوده است. او نیز در شرایطی مشابه، در گذری که به منطقه «طاق بستان» کرمانشاه داشته، به تقلید از سینیه بحتری، در قصیده‎ای ۶۵ بیتی، با نگاهی تاملی و حکمت‎آمیز به توصیف آن طاق باستانی پرداخته است. هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی میزان ادبیت سبک در شعر بحتری و ارجانی است که با تکیه بر نظریه بوزیمان، دانشمند معروف آلمانی نوشته شده است تا نشان دهد که اندیشه‎، ایدئولوژی و سبک شاعران فارس و عرب، در توصیف این دو مکان آرکائیک، چگونه بوده است. یافته‎های پژوهش بیانگر آن است که سبک بحتری از سبک ارجانی ادبیت بیشتری دارد؛ زیرا ارجانی، افزون بر نگرش عبرت‎آموز و حکیمانه، با استعمال تشبیه‎های مختلف، درراستای ملموس و نزدیک به‎واقع نشان‎دادن سنگ‎نگاره‎های طاق بستان، از میزان (ن ف ص) و ادبیت شعر خود کاسته است.

سبک‎شناسی تطبیقی, ایوان طاق بستان, ایوان مدائن, بحتری, ارجانی, معادله بوزیمان