ارزیابی تنژگی بذر زنبق فردوسی (Iris ferdowsii)، گونه ا ی جدید، در معرض خطر انقراض و بومی ایران

از اصول بنیادین در حفظ و نگهداری گونه های وحشی به عنوان منبع ژنتیکی، انتخاب مطلوب ترین روش افزایش آن ها است. بررسی چگونگی تنژگی بذرهای گیاهان وحشی، گامی ضروری در روند اهلی سازی آنان است. با تاسف، گیاه زنبق فردوسی، بر اساس معیارها و گروه بندی های لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، با توجه به توزیع جغرافیایی، جمعیت های گیاهی جدا و کاهش رویشگاه های مناسب رشد، در خطر انقراض است. از مراحل حساس و بحرانی چرخه رشد گیاهان، تنژگی بذر می باشد؛ که به طور قابل توجهی در کنترل جمعیت گیاهی موثر است. برای بررسی شاخص های تنژگی بذر گیاه زنبق فردوسی، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل سولفوریک اسید %۹۸ به مدت ۵، ۱۰ و ۱۵ دقیقه، سدیم هیدروکسید ۱۰، ۱۵ و ۲۰ مولار به مدت ۱۰ دقیقه، حذف پوسته بذر، حذف میکروپیل و شاهد بود. در هر تکرار تعداد ۲۵ عدد بذر قرار داده شد. پس از تیمارهای آزمایش، بذور به مدت یک ماه در شرایط دمایی ۱±۲۵ درجه سلسیوس و پس از آن به مدت سه ماه در دمای ۱±۶ درجه سلسیوس قرار داده شدند. نتایج آزمایش نشان داد که درصد تنژگی بذر در تیمار حذف میکروپیل ۷۵% در مقایسه با تیمار شاهد افزایش یافت. افزون بر این، بیشترین سرعت تنژگی و میانگین تنژگی روزانه نیز در این تیمار مشاهده شد. همچنین از میان سایر تیمارهای مورد بررسی، تیمارهای استفاده از سدیم هیدروکسید در غلظت ۲۰ مولار به مدت ۱۰ دقیقه و حذف پوسته بذر، درصد تنژگی بذر را به ترتیب از صفر به ۰۰/۳۱ و ۶۶/۳۲% افزایش داد. به طور کلی، می توان بیان کرد که بهترین تیمار تنژگی بذر زنبق فردوسی، حذف میکروپیل بذر می باشد. وجود خفتگی مکانیکی و فیزیکی و خفتگی شیمیایی ناشی از وجود مواد بازدارنده رشد در دورن بر از عوامل جلوگیری کننده از تنژگی بذر زنبق می باشد. در نتیجه حذف درون بر بدون هیچ گونه آسیب دیدگی به رویان بذر، تسریع تنژگی بذر را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

Iris ferdowsii ، Propagation ، Seed dormancy ، افزایش ، خفتگی بذر ، زنبق فردوسی