بررسی روش های مدیریت سنتی تامین آب در مناطق خشک و نیمه خشک مرکزی ایران؛ مطالعه ی موردی: شهر رباط کریم

به دلیل موقعیت جغرافیایی کشور ایران و قرارگیری در کمربند خشک و نیمه خشک کره زمین، از گذشته تا کنون آب بسیار ارزشمند بوده است. ایرانیان همواره سعی کرده اند که به دلیل محدودیت در دسترسی به آب، از اقدامات و تدابیر مطلوبی در راستای ایجاد سازه های مناسب به منظور نگهداری و بهره وری آب، جمع آوری، توزیع و تقسیم آب استفاده نمایند. هدف از تحقیق حاضر بررسی روش های مدیریت سنتی تامین آب در شهر رباط کریم می باشد. این مطالعه در شهر رباط کریم انجام شده و داده های مقاله حاضر با دو روش گردآوری شده است. نخست با استفاده از اسناد کتابخانه ای که شامل کتب مربوط به علوم آب و آبیاری، مناطق خشک و نیمه خشک، تاریخی، سفرنامه، شرح حال نویسی و همچنین مرور تحقیقات و منابع که شامل مقالات، اسناد و گزارشات مرتبط است به همراه کاوش در فضای مجازی بوده است. در گام دوم، انجام مصاحبه ساختار نیافته با روش تحلیل محتوای کیفی با ۲۰ نفر از سالخوردگان شهر رباط کریم که به صورت هدفمند انتخاب شده بودند، انجام گردید. در واقع ابتدا لیستی از افراد ذی صلاح تهیه و بر حسب تمایل و امکان دسترسی به آنان، مصاحبه هایی صورت گرفت. نتایج نشان داد که نحوه ی تامین سنتی آب در شهر رباط کریم به شیوه های یخچال، آب انبار، چاه آب، حوض کوچک آب، قنات و رودخانه های دائمی و فصلی امکان پذیر بوده است. تا قبل از احداث سد امیرکبیر، با افزایش تعداد و شدت بارش ها، رودخانه ی کرج پر آب تر شده و حجم زیادی از آب به مناطق پایین دست نظیر رباط کریم جاری می شد که این رویداد باعث تقویت سفره آب های زیرزمینی و بالا آمدن سطح آن ها می شده است که باعث رونق کشاورزی به ویژه باغات انگور بوده است. شناخت روش های سنتی در نظام مدیریت منابع آب در مناطق مختلف ایران می تواند نکات ارزشمندی را در اختیار بگذارد که می تواند برای کنار آمدن با این چالش و مدیریت آب مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

آب ، رباط کریم ، بهره وری آب ، مدیریت سنتی ، خشکی