واکاوی ایدئولوژی مرتبط با قدرت سلطنتی در نظامهای پادشاهی آشور نو و هخامنشی

یکی از ویژگی­ های بنیادین حکومت­ های باستان که در پیوند با قدرت قرار داشت، ایدئولوژی بود و حکومت­ های آشور نو و هخامنشی نیز از این قاعده مستثنی نبوده ­اند. اگر به مدارک و شواهد نوشتاری و تصویری بافت ­های سلطنتی آشور نو و هخامنشی نگاهی بیندازیم، ایدئولوژی در متن و بطن این دو حکومت قرار داشته است. اینکه آنها با مردم و اقوام زیردست و فرمانبردار خود چگونه رفتار می ­کردند؟، مشارکت و همکاری آنها با این حکومت­ ها چگونه بوده است؟، پیوند شاهان با خدا یا خدایان خود برای توجیه اقداماتشان چگونه بود؟، ویژگی­ های شاه نیرومند و توانمند در این مدارک و تصاویر چگونه شرح داده است؟، سلطه­ طلبی و دیدگاه چیرگی بر همه جهان و اقوام در نگاه آنها چه ویژگی­ هایی داشت و با چه روش­ هایی انجام گرفته است؟ اینها پرسش­ هایی هستند که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آنها است تا در این راستا اشتراکات و تمایزات ایدئولوژیک این دو حکومت را در بافت ­های سلطنتی ­شان مشخص کند و اینکه راهبردها و شیوه ­های ایدئولوژیک آنها با توجه به خشونت نوشتاری و تصویری آشوریان تفاوت­های بنیادینی داشته است یا خیر؟ پژوهش حاضر برای دستیابی به اهداف مورد نظر خود کتیبه­ ها و تصاویر (نقوش برجسته، استل­ ها، مهرها، سکه ­ها) بافت­ های سلطنتی این دو دوره را بررسی کرده است. با توجه به راهبردها، شیوه ­ها و مفاهیم مورد بررسی در این پژوهش مانند شاه توانمند و قدرتمند، سلطه­ طلبی فراگیر و جهان­ شمول، پیوند شاه با خدا (خدایان)، مشارکت اقوام زیر سلطه در پیشبرد اهداف دو امپراتوری، پروژه ­های بزرگ ساختمانی و ساخت بناهای باشکوه و غیره تفاوت چندانی در ایدئولوژی سلطنتی دو امپراتوری آشور نو و هخامنشی دیده نمی­شود. البته خشونت کلامی و تصویری صریح و عریان آشوریان را در نقوش برجسته و کتیبه ­های سلطنتی آنها نباید نادیده گرفت، این در حالی است که در مدارک و شواهد نوشتاری و تصویری هخامنشیان به ویژه در تخت جمشید این خشونت صریح دیده نمی­ شود که ویژگی مهم جهان بینی و ایدئولوژی نظام پادشاهی هخامنشی به شمار می­ رود.

کلیدواژه ها:

آشور نو ، هخامنشی ، ایدئولوژی و قدرت سلطنتی ، شواهد و مدارک سلطنتی تصویری و نوشتاری ، تبلیغات