فرهاد احمدنژاد - دانشگاه کردستان
غزل رافت - دانشگاه کردستان

در این پژوهش، زمین شیمی و خاستگاه کانی های عناصر خاکی نادر (REE) در کانسار بوکسیت کارستی تنگ پیرزال بررسی می­شود. این کانسار در ۴۵ کیلومتری شرق شهرستان دهدشت در بخش مرکزی کمربند چین خورده زاگرس واقع است. توده معدنی شامل مجموعه ای از عدسی های بهم پیوسته است که به شکل پرکننده حفره های عمیق کارستی، فرورفتگی ها و شکستگی ها در کربنات های بخش بالایی سازند سروک با سن سنومانین-تورونین میزبان هستند و از نظر ساختاری با گسل های راستا لغز کنترل می شوند. در بوکسیت تنگ پیرزال، رایج ترین کانی های REE فلوئوروکربنات های گروه باستنازایت هستند که مجموعه­ای از محلول­های جامد را بین پاریزایت (CaCe۲(CO۳)۳F۲) و باستنازایت (CeCO۳F) تشکیل می دهند. چگونگی تشکیل باستنازایت-Ce و پاریزایت-Ce نشان می دهد که Ce به صورت کمپلکس های فلوراید و/یا کربنات-فلوراید به آسانی با محلول های اسیدی فرورو شسته شده و سرانجام در شرایط قلیایی و کاهشی در نزدیکی سنگ بستر کربناتی ته نشین می شوند. سریانیت (CeO۲) بیشتر به صورت دانه های بسیار ریز بلور و گاهی پراکنده در حفره­های زمینه مخفی بلور دیده می شوند. ته نشست سریانیت ممکن است به دلیل غلبه شرایط اسیدی/اکسیدی در بخش های بالایی افق بوکسیتی باشد. بررسی توزیع عمودی شاخص های Ce/Ce*، Eu/Eu*، (La/Yb)N، و مجموع REEها نشان دهنده غنی شدگی پیشرونده REE و تفکیک کم عناصر خاکی نادر سبک به سنگین (LREE/HREE) به سمت بخش های پایینی افق بوکسیتی تنگ پیرزال است. در این کانسار، رفتار Ce متفاوت از سایر REEهاست و نوسان­هایی در بی هنجاری سریم (Ce/Ce*) در طول افق بوکسیتی به چشم می خورد که می تواند در ارتباط با نوسان­های دوره ای سطح آب زیرزمینی در پاسخ به تغییرات محیطی باشد.    

زمین شیمی؛ کانی های خاکی نادر؛ کمپلکس کربنات-فلوراید؛ بوکسیت کارستی؛ تنگ پیرزال.