محمدعلی معیل - دانشجوی دکتری، گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
مهدی فلاح - استادیار،گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

مقوله «عزت» حتی اگر صرفا بحثی مهم و اثرگذار در دانش اخلاق به شمار آید، لازم است به منظور نمود عملی، در روند صدور حکم شرعی و قانونی قرار گیرد. فقه به عنوان تنظیم کننده افعال مکلفان با دارا بودن منابع غنی در این زمینه، [اما] به صورت مستقل، متقن و منسجم به این موضوع نپرداخته است؛ احکام و قواعد فقهی موجود معمولا جنبه سلبی دارند و مفاد آنها به معنای عزت حداقلی و حفظ وضع موجود است؛ قاعده ای فقهی که تمام لایه های فردی و اجتماعی جامعه دینی را به تلاش و اتخاذ تدابیر برای ارتقای همه جانبه عزتمندی دعوت و الزام کند، وجود ندارد. با توجه به این خلا، پژوهش بنیادی حاضر، با هدف طراحی و کاربردی سازی «قاعده عزت» و با روش استنباط و تحلیل محتوای ادله، به چهار مقوله مفاد قاعده، مستندات، تطبیقات و استثنائات قاعده مذکور پرداخته است. براساس این قاعده، هر اقدامی که عزت فرد مسلمان و جامعه اسلامی منوط به انجام آن باشد، واجب است و در مقابل، هر فعلی که به ذلت آنان منجر شود، حرام است. این قاعده، با شمول موضوعی گسترده، نقش تعیین کننده ای در صیانت از حیثیات معنوی ایفا می کند و نیز در سطح کلان، سبب حفظ و ارتقای عزت و استقلال مسلمانان و جامعه اسلامی می شود.

ذلت, عزت, قاعده فقهی, قاعده عزت