رضا سعیدی - دکترای آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.

در برنامه ریزی آبیاری، اجزاء تبخیر- تعرق شامل نیاز آبی واقعی گیاه (تعرق) و تلفات آب (تبخیر) نقش  دارند. در این پژوهش، برای مدیریت کم آبیاری، مقادیر اجزاء تبخیر- تعرق ذرت در شرایط تنش آبی شبیه سازی شد. تنش آبی از طریق کاهش آب خاک نسبت به حد آب سهل الوصول اعمال شد. تیمارها شامل تخلیه مجاز آب خاک در چهار سطح (I۰) ۴۰%، (I۱) ۵۵%، (I۲) ۷۰% و (I۳) ۸۵% از کل آب قابل استفاده خاک بود. مقادیر تبخیر- تعرق ذرت و اجزاء آن (مقدار تبخیر و مقدار تعرق به طور جداگانه)، در بستر کشت مینی لایسیمتر اندازه گیری شد. جمع مقادیر تبخیر- تعرق، جزء تعرق و جزء تبخیر (در کل دوره رشد ذرت) به­ترتیب برابر با ۴۴۳، ۳۱۹ و ۱۲۴ میلی متر (I۰)، ۴۰۱، ۲۸۲ و ۱۱۹ میلی متر (I۱)، ۳۰۳، ۲۱۱ و ۹۲ میلی متر (I۲) و ۲۰۱، ۱۲۷ و ۷۴ میلی متر (I۳) بود. کمبود آب خاک باعث کاهش مقدار تبخیر- تعرق و اجزاء آن نسبت به حالت رایج در منطقه (تیمار I۰) شد. کاهش تلفات تبخیر از نکات مطلوب در این شیوه کم آبیاری (دور آبیاری بلند) بود. برای شبیه سازی مقادیر تعرق و تبخیر، از داده های تبخیر- تعرق (در تیمار I۰)، ضرایب تنش تبخیر- تعرق (Ks) و حساسیت مرحله رشد گیاه (Kpi) و کاربرد توابع خطی، نمایی، لگاریتمی، درجه دوم و توانی، به عنوان مدل های رگرسیونی استفاده شد. با استفاده از داده های واقعی، ضرایب مجهول در توابع توسط نرم افزار SPSS برآورد شد و مدل های رگرسیونی ایجاد شد. آماره های ارزیابی مدل ها نشان دادند که تابع خطی با ضریب تبیین (R۲) ۰/۹۱ و تابع درجه دوم با ضریب تبیین (R۲) ۰/۸۷۴، به ترتیب، مدل های بهینه برای برآورد مقدار تعرق و تبخیر در شرایط تنش آبی بوده اند. از طریق برآورد جداگانه اجزاء تبخیر- تعرق ذرت، می توان نیاز آبی واقعی گیاه و تلفات تبخیر را دقیق تر برآورد کرد. در این صورت معیار مناسبی برای برنامه ریزی آبیاری و محاسبه راندمان مصرف آب در دست خواهد بود. 

تلفات تبخیر, حساسیت مرحله رشد, ضریب تنش, مدل سازی رگرسیونی