بررسی فقهی و حقوقی کارآمدی قاعده دفع افسد به فاسد

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 81

فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_IJRJ-18-67_008

تاریخ نمایه سازی: 29 شهریور 1401

چکیده مقاله:

مقاصد شرع در تشریع قوانین،  تحقق مصلحت و دفع مفسده از زندگی مردم است، از این رو، هرگاه امر دایر باشد بین دو مفسده­ی اقل و اکثر و نتوان هر دو را از خود دور کرد، عقل سلیم به استناد قاعده ی دفع افسد به فاسد حکم به دفع فساد اکثری می­کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی مستندات قاعده مذکور  و کاربستی آن در فقه و حقوق ایران به روش توصیفی و تحلیلی سامان یافته است در صدد بیان آن است که قاعده­ی دفع افسد به فاسد هر چند در کتب قواعد نویسان به صورت قاعده­ی مستقل دیده نمی شود، اما بهره وری آن در ذیل قواعدی چون تزاحم، اهم و مهم و اضطرار کاملا مشهود و مبرهن است و عملا یکی از کاربردی ترین قواعد فقهی در زندگی شخصی، اخلاقی،اجتماعی، سیاسی و حقوقی به شمار می آید. نتایجی که حاصل شد بیان­گر آن است برای پیش­گیری از هر گونه سواستفاده و حیله گری های احتمالی در بکارگیری این قاعده، بایسته است حسن نیت و تقوای درونی مرتکب فعل فاسد برای دفع  افسد نزد قاضی محرز شود و مسئولیت اقناع وجدان قاضی  نیز به عهده او است. علاوه بر آن، قاعده مذکور باید  مفسده­ی عظیم تری را دفع نماید و به عنوان تنهاترین راه رهایی از افسد میزان تشخیص مفسدتین قرار گیرد، لذا نهاد و مرجع تشخیص  اجرای قاعده مذکور در حقوق و قوانین کیفری نظیر دفاع مشروع و عمل به امر آمر قانونی،  قانون گذارخواهد بود. 

کلیدواژه ها:

نویسندگان

هوشنگ گل محمدی

استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، ,واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

سید محمدرضا آیتی

استاد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

محمدکاظم رحمان ستایش

استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن منظور، محمد(۱۴۰۵)، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه ...
  • احدی، فاطمه؛ پورقهرمان، بابک(۱۳۹۹)، قاعده درء در سنجه نظریه استراتژی ...
  • اردبیلی، محمدعلی (۱۳۸۹)، حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان ...
  • اسلامی، سید حسن، (۱۳۸۷)، اخلاق و جنسیت در حدیث خصال ...
  • انصاری، مرتضی بن محمدامین (۱۴۱۱). کتاب المکاسب، قم: منشورات دار ...
  • ایروانی، جواد، (۱۳۹۰)، اصل صداقت در قرآن و تحلیل موارد ...
  • بحرانی، محمدسند(۱۴۲۶)، اسس النظام السیاسی عندالامامیه، قم، مکتبه فدکتقوی قائنی، ...
  • حاجی ده آبادی، محمدعلی، (۱۳۸۷)، قاعده دفع افسد به فاسد ...
  • حر عاملی، محمد بن حسن، (۱۴۰۴ ق)، وسائل الشیعه، ج ...
  • الحصین، عبدالسلام بن ابراهیم(بی تا). دوره القواعد الفقیه، بی جا: ...
  • خسروی، علی اکبر (۱۳۷۳)، حقوق بین الملل دفاع مشروع، تهران، ...
  • خوانساری، سید احمد بن یوسف (۱۴۰۵). جامع المدارک فی شرح ...
  • راغب، اصفهانی، (بی تا)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالمعرفه. ...
  • زحیلی، محمد (۲۰۰۴) القواعد الفقهیه علی المذهب الحنفی و الشافعی، ...
  • زحیلی، محمد مصطفی(۱۴۲۷)، القواعد الفقهیه و تطبیقاتها فی المذاهب الاربعه، ...
  • الزرقا، احمد بن الشیخ محمد (۱۴۰۹/۱۹۸۹). شرح القواعد الفقیه، صححه ...
  • الزرکشی، ابی عبدالله بدرالدین محمد بن بهادر بن عبدالله الشافعی(۱۴۲۱/۲۰۰۰). ...
  • سبحانی، جعفر (۱۳۹۰)، الوسیط فی اصول الفقه، قم، موسسه امام ...
  • سید رضی، محمد بن الحسن بن موسی،(۱۳۸۸)، نهج البلاغه، ترجمه: ...
  • شامبیاتی، هوشنگ (۱۳۹۶)، حقوق کیفری اختصاصی، تهران، انتشارات مجد ...
  • شهید صدر، سید محمد، (۱۴۲۰)، ماورا الفقه، بیروت، دار الاضوا ...
  • شیخ انصاری، مرتضی (۱۴۱۱)، کتاب المکاسب، قم، منشورات دارالذخایر. ...
  • الصفار، فاضل (۱۴۲۹)، فقه المصالح والمفاسد، لبنان، دارالعلوم. ...
  • عراقی، ضیاءالدبن، (۱۴۱۸ ق)، قاعده لاضرر و لاضرار، قم، دفتر ...
  • عطاری، داود(۱۳۷۰)، دفاع مشروع در حقوق جزای اسلام، مشهد، نشر ...
  • علی دوست، ابوالقاسم (۱۳۹۰). فقه و مصلحت، تهران: سازمان انتشارات ...
  • کلینی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب(۱۴۰۷)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه ...
  • گلدوزیان، ایرج (۱۳۹۶)، بایسته های حقوق جزای عمومی، تهران، نشر ...
  • گلدوزیان، ناصر (۱۳۷۸)، بایسته های حقوق جزای عمومی، نشر میزان ...
  • محقق داماد، سید مصطفی (۱۳۷۹)، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر ...
  • محمدی، ابوالحسن(۱۳۸۹)، قواعد فقه، تهران، نشر میزان ...
  • مظفر، محمدرضا(۱۳۸۲)، اصول فقه، قم، دارالتفسیر ...
  • مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه ...
  • مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۲۹). احکام پزشکی در یک جلد، قم: ...
  • موسوی خمینی، سید روح الله (۱۴۲۴). توضیح المسائل، قم: دفتر ...
  • موسوی خمینی، روح الله، (۱۴۱۵ ق)، المکاسب المحرمه، ج۲، موسسه ...
  • موسوی خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۲۲)، مبانی تکلمه المنهاج، قم، موسسه احیاء ...
  • موسوی خویی، سیدابوالقاسم، (بی تا)، مبانی تکمله المناج، نجف، مطبعه ...
  • نایینی، محمدحسین (۱۳۷۶)، فوائد الاصول، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه ...
  • نراقی، ملامحمد مهدی (بی تا)، جامع السعادات، بیروت، اعلمی ...
  • نمایش کامل مراجع