نگاهی بردوشخصیت عرفانی: پیر ترکستان احمد یسوی و شیخ جام (خراسان)

در طول سده اخیرمردم ترک نژادآسیای مرکزی از تاریخ و فرهنگ ملی و دینی خود که از قدیم الزمان با تمدن و فرهنگ ایران و ادبیات فارسی هم آمیختگی و آمیزش داشت، بی خبر و دورمانده اند، ولی رد و نشانه های آثار فرهنگی، ادبی و فولکلوریک ایرانی بازمانده از سده های میانه و حتی از دوره های دیرین تر هنوز هم درسیستم زندگی روزمره مردم منطقه به وضوح دیده می شود. این نشانه های فرهنگی و باورهای دینی آنقدرعمیق ریشه دوانده اند که بسیاری از محققان به سختی می توانند آنها را از یکدیگر تجزیه و تحلیل کنند. در این مقوله سعی خواهیم کرد که به وحدت و یکپارچگی مردم آسیای مرکزی، خراسان بزرگ و ماوراالنهر( که در حال حاضر در داخل مرزهای چندین کشور: ایران، ترکمنستان، افغانستان، اوزبکستان، قزاقستان، تاجیکستان قرار دارند) بر پایه و اساس آثار ادبی و عقیده های فلسفه اسلامی و تصوف که با آثار ادبی و دینی علما، دانشمندان و شاعران پارسی گوی ایرانی و ترک بوجود آمده مخلصانه یاد آوری نماییم. آنچنانکه که بعد از فروپاشی شوروی این موضوع اهمیت ویژه ای در بازگشت، بازیابی و بازنگری به میراث ملی- فرهنگی مردم منطقه پیدا کرد. میراث فرهنگی ای که با استثمار، تحمیل و تلقین های سیاسی واقتصادی وآموزشی در طول تقریبا ۱۰۰ سال باعث گسستگی اقوام منطقه از یکدیگرشده بود. در نتیجه با تحمیل کردن زبان و الفبای مصنوعی و ساختن تاریخ زبان و ادبیات بی ریشه، هم وحدت و یکپارچگی بین اقوام آسیای مرکزی و هم رابطه کهن آنها با مردم ایران زمین گسسته شد. در اینجا هدف ما اینست که به نقش جامی بعنوان عارف و صوفی، شاعر و فیلسوف درشکلگیری ادبیات و فلسفه عرفانی آسیای مرکزی وقزاقی و بازتاب اندیشه های او بکنیم . در این راستا نیاز دیده ایم که مکثی هم بر ویژه گی ها وساختار اجتمایی و دینی منطقه آسیای مرکزی (ماوراالنهرو خراسان بزرگ) و تشکیل طریقت یسویه، خواجگان و نقشبندیه و طریقت جامیه/ جمیه، قلندریه و ملامتیه داشته باشیم.. این مقاله با جمع آوری، ترجمه ، بررسی و مقایسه منابع مختلف روسی، فارسی، ترکی و قزاقی تهیه شده است.