جواد خدادوست - دانش آموخته دکتری باستان شناسی - عضو گروه باستان شناسی دانشگاه تربت حیدریه

مجموعه مزار شیخ احمد جامی یکی از ارزشمندترین نمونه های معماری ایرانی است که فارغ از جنبه های سبک شناختی و تزیینی ، نقش بزرگی در هویت فرهنگی- اجتماعی شهر جام نیز داشته است. سازندگان این مجموعه در طول تاریخ ساخت بناهای مختلف در این مجموعه تلاش کرده اند تا با بهره گیری از عناصر مختلف، ویژگی نمادین مزار شیخ احمد جامی را حفظ کرده و مزار شیخ را به عنوان بارزترین نماد فرهنگی شهر جام نمایش دهند. در این راستا سازندگان این مجموعه با ساخت بناهای عام المنفعه پیرامون مزار شیخ، آن را به کانون اصلی شهر تربت جام تبدیل کرده و بافت و پلان شهری را تحت تاثیر قرار داده اند. سپس سازندگان برای پیشبرد بهتر این امر در نمای شهر تلاش کرده اند تا از عنصر ارتفاع و رنگ در تزیینات بیشترین بهره را ببرند؛ و ایوان و مناره های مزار را با برجستگی بسیار بیشتر و تزیینات رنگی نسبت به دیگر عناصر مجموعه، در دورنمای شهری کاملا مشخص کرده اند؛ به طوریکه حواس بصری انسان را جلب نمایند. «بیان معنا» در همین سطح خلاصه نشده و در چیدمان مقبره شیخ نیز با بهره گیری از نمادهای متعددی همچون درخت، آب و چلیپا تلاش کرده اند تا بیننده را به سوی رستاخیز و جلال الهی و به طور کلی آموزه های معنوی شیخ هدایت نمایند.

مزار شیخ احمد جامی، تربت جام، هویت، معماری منظر، معماری اسلامی