امیرحسین مدنی - عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

شیخ احمد جام (۴۴۰-۵۳۶) از آن دسته عارفانی است که علیرغم اعتقاد به اهمیت «پیر» در عرفان، در سلوک عرفانی خویش، به طور مستقیم «پیر و مرادی» برای خود برنگزیده است. پیر نداشتن شیخ جام، البته بی دلیل نبوده است؛ اما آنچه در این میان مهم است، شیفتگی و ارادت احمد جام به برخی از مشایخ و بزرگان متقدم است تا بدان حد که می توان گفت که وی در بسیاری از اصول فکری و دورنما و درون مایه اندیشه های عرفانی خویش، وامدار چنین مشایخ و بزرگانی است. این محبوبیت عارفان پیشین (بویژه مشایخ کرامیه) موضوعی است که با اندکی غور و تعمق در آثار و نوشته های بازمانده از شیخ جام به راحتی قابل اثبات است. نگارنده در این نوشته، پس از مقدماتی درباره احوال شیخ جام و موضوعاتی چون: اویسی بودن وی و مهمترین علل آن، برساختن شیخ ابوسعید ابوالخیر و ابوطاهر کرد به عنوان پیران احمد جام، به بررسی و ذکر مشایخ محبوب وی پرداخته است؛ پیران راستینی چون: ابراهیم ادهم، بایزید بسطامی، ذوالنون مصری، محمد بن کرام، ابوذر بوزجانی، خواجه عبدالله انصاری، ابوبکر سورآبادی و عبدان زاهد.

عرفان خراسان، احمد جام، اویسی، پیران راستین