زن و جامعه ایران عصر قاجار در خاطرات بیبی مریم بختیاری

کتاب های خاطرات به عنوان یک اثر ادبی از منابع مهم مطالعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی جوامع و از منابع مهم کشف حقایق تاریخی جوامع هستند. به ویژه در جوامع استبدادی که زیر سلطه شدید سانسور قرار دارند، کتاب های خاطرات راهی برای کشف بخش های ناگفته یا پنهان مانده تاریخ است. کتاب خاطرات سردار بی بی مریم بختیاری یکی از اینگونه آثار است. بی بی مریم در خاطرات خود دیدگاه هایش در مورد جایگاه و وضعیت زنان جامعه، به ویژه زنان بختیاری را با زبانی تند و انتقادی بیان نموده و شجاعانه به انتقاد از قوانین و رسم و رسوماتی پرداخته که باعث تضییع حقوق زنان می گردد. از نظر بی بی مریم فقدان علم و آگاهی زنان بختیاری به حقوق خویش باعث پرده نشینی و محرومیت آنان از حقوقشان در تحصیل، اشتغال، ازدواج، طلاق و تقسیم ارث شده است. بی بی مریم ضمن نامه نگاری و استمداد طلبی از علمای زمانه به انتقاد از کوتاهی و ناآگاهی زنان از حقوقشان پرداخته و این غفلت را موجب تداوم و ظهور قوانینی مانند ازدواج اجباری و لویرات در میان ایشان دانسته است. آرمان های بلند بی بی مریم تنها به دفاع از حقوق زنان محدود نبوده، وی در کتاب خاطرات خود بارهاوبارها از آرمان های بلندش برای ایران سخن گفته، آزادی را ستوده و به تقبیح استبداد قاجاری پرداخته است. استبدادی که از دیدگاه بیبی مریم واپسگرایی و عقب ماندگی کشور نیز نتیجه آن است. چنین افکار متمایز و ترقی خواهانه ای درباره زنان و جامعه ایران عصر قاجار شایسته بررسی و کاوشی جداگانه است؛ لذا این مقاله تلاش دارد افکار ترقیخواهانه بی بی مریم بختیاری را از کتاب خاطراتش استخراج و به روش تحقیقات تاریخی با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای توصیف و تحلیل نماید.

کلیدواژه ها:

بی بی مریم بختیاری ، قاجار ، بختیاری ، وضعیت زنان ، حقوق زنان ، استبداد