خوانش واپس نگر « قصه ی شهر سنگستان» اخوان ثالث

خوانش واپس ­نگر «قصه ­ی شهر سنگستان» اخوان ثالث فرشته محجوب* چکیده«قصه­ی شهر سنگستان» اخوان ثالث به دلیل ماهیت سیاسی اجتماعی و نیز ظرفیت­های خاص و ساختار دیالکتیکی از برجسته­ترین نمونه­های شعر معاصر است. مقاله­ی حاضر نخست به تبیین مبانی نظری نقد نشانه شناسی ریفاتر پرداخته و سپس بر مبنای آن و به شیوه­ی توصیفی تحلیلی شعر مذکور را ازمنظر خوانش «اکتشافی» و سپس «واپس نگر» بررسی کرده است.­ حاصل این قیاس مبین آن است که «قصه­ی شهر سنگستان» محصول بسط خاستگاه «یاس و ناامیدی» است که دلالتمندی شعر به آن وابسته است. این خاستگاه ازطریق فرایندهایی همچون انباشت، تعین چندعاملی، تبدل و منظومه­های توصیفی گسترش یافته است. مولفه­های مذکور شعر را از سطح محاکات فراتر برده، آن را به منظومه­ای دلالتمند و واحد مبدل و با نشانه شناسی نظام­مند تحلیل پذیرکرده است. بدین ترتیب می­­توان­ دریافت اخوان ­در فرایند «انباشت»، در زنجیره­ی دوم یعنی «یاس و اندوه» که بنای اصلی مبحث است، به منظور حقیقت­نمایی بیشتر واژگانی عینی­تر را برگزیده است. در «منظومه­های توصیفی» منظومه ی کلان «شاهزاده» به دلیل داشتن اقمار فلکی بیشتر، در راس دو منظومه ی خرد دیگر قرار می­گیرد. این امر موید آن است که شعر، گرد محور این شخصیت و اموری که بر آن مترتب است، می­چرخد. به مدد فرایند «بسط» نیز موضوعی انتزاعی (ناامیدی) را به سه ایماژ متعین تبدیل کرده که هریک بر دیگری صحه می­گذارد و آن را تشدید می­کند.واژه های کلیدی: خوانش واپس نگر، ریفاتر، قصه­ ی شهر سنگستان، نشانه ­شناسی.  * استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران f.mahjoub۲۰۲۲@pnu.ac.irتاریخ دریافت مقاله: ۲/۵/۱۴۰۰             تاریخ پذیرش مقاله: ۱۹/۸/۱۴۰۰

کلیدواژه ها:

واژه های کلیدی: خوانش واپس نگر ، ریفاتر ، قصه­ ی شهر سنگستان ، نشانه ­شناسی