درک رمز زلف یار در رباعیات منقوش بر کاشی های زرین فام تخت سلیمان

کاشی های زرین فام کاخ تخت سلیمان دارای نقوش تزئینی و کتیبه های مختلف به زبان عربی و فارسی، بالاخص رباعیات عرفانیاست. این رباعیات حاوی مفاهیم رمزیاند و معنای باطنی نهفته در زیر معنای ظاهری و لغوی نیاز به بررسی دقیق دارد، چنانکهتمام الفاظ به کار رفته، از جمله اجزای پیکر آدمی چون زلف معنایی استعاری دارند. زلف در رساله های اصطلاحات صوفیه ازاواخر قرن شش ه . ق به بعد از جمله اوراد الاحباب، رشف الالحاظ فی کشف الالفاظ، انیس العشاق، مرات العشاق و... در معنایگوناگون تعریف های مختلف عرفانی یافته است. زلف در جایی غیبت هویت حق و در جایی ظلمت و سیاهی کفر و یا صفاتجلالی و تجلیات جمالی است که موجب استتار وحدت جمال مطلق می شود، چرا که ویژگی رمز تاویل پذیری آن است. زلف درجایی به زنجیر تشبیه شده و در جای دیگر دراز یاش اشاره به تنوع تجلی هستی دارد. چون به جنبش درآید به افعی/زنگیتشبیه میشود تا به تغیرات سلسله وجود اشاره کند و آنجا که می پیچد بر صفات متعدد خدا و آنجا که خم می شود به مشکلاتاسرار الهی اشارت می دهد. گاهی نیز به دام یا پایبند تشبیه می شود که به گرفتاری سالک در حلقه دنیای ادنی و دوری وی ازهدف اصلی او اشاره می کند یا فتنه و بلای مسیر سلوک عارف است. این پژوهش به بررسی تمام وجوه رمز زلف در رباعیاتمی پردازد و با بررسی دیگر رموز حاضر در رباعیات همچون دل، غم، یاقوت، چاه زنخدان و ... معنای رمزی و حقیقی این اشعار راآشکار می سازد.

کلیدواژه ها:

کاشی زرین فام ، کاخ تخت سلیمان ، کتیبه های شعر ، رباعی ، رمز عرفانی ، زلف.