واکسن های اسید نوکلئیک

اصول بنیادین ایمنی در برابر بیماری های عفونی شامل دو مقوله ی ایمنی فعال و غیر فعال است که هر یک ممکن است به روشیطبیعی یا اکتسابی حاصل شوند. ایمنی فعال با ابتلا به بیماری یا واکسن و ایمنی غیرفعال از طریق دریافت پادتن های مادری یا سرمدرمانی به دست می آیند. درطب بالینی، واکسیناسیون یگانه کاربرد رایج ایمنی شناسی برای پیشگیری از بیماری های عفونی است. باوجود آنکه واکسیناسیون بر اساس اصول بنیادین ایمنی شناسی پایه ریزی شده است، در سالهای اخیر فنآوری و عملکرد واکسن ها بهنحو چشمگیری تغییر کرده است. طبیبان برای دستیابی به بهترین استانداردهای مراقبت از بیماران در حوزه واکسن، قطعا خود راروزآمد نگاه می دارند.واکسن های متنوعی برای مقابله با بیماری های عفونی طراحی و تولید شده اند. مبنای طراحی واکسن ممکن است جرم کامل، بخشیاز آن (Subunit)، پپتید یا اسیدهای نوکلئیک کد کننده پپتیدها باشد. غالب واکسن های قدیمی حاوی جرم کامل دست نخوردههستند و البته هنوز بسیار کارآمدند و در کل می توان آنها را در دو گروه واکسن های عفونی (زنده) یا غیر عفونی (کشته یا غیرفعال)تقسیم بندی کرد. برخی از انواع ذکر شده واکسن را میتوان با همان شکل ذاتی (Native) یا دست نخورده تهیه کرد و برخی نیزمحصولات مهندسی ژنتیک بوده و جدیداند. البته همه ی انواع واکسن را می توان با کمک مهندسی ژنتیک و یا روش نوترکیب(Recombinant) طراحی و تولید کرد و باید توجه نمود که نوترکیبی یک روش تولید واکسن است و نه یکی از انواع آن.یکی از روشهای طراحی واکسن های اسیدنوکلئیک روش واکسیناسیون معکوس است. اولین توصیف رویکرد واکسیناسیون معکوس،استفاده از اطلاعات یا داده های توالی ژنوم عامل بیماریزا است. در همین حال واکسن شناسی معکوس یک ابزار برای شناسایی اهدافپاسخ ایمنی و پادگن بالقوه در ساختار جرم است. روشهای معمول برای شناسایی پادگنهای محافظتی، یا اهداف موثر ایمنی، بهطور معمول با کشت اجرام در شرایط آزمایشگاهی آغاز میشوند. سپس طی مراحلی تشخیص و تفکیک اجزا و پروتئینها (به کمکآزمایشهای مختلف برون تنی و درون تنی) صورت می گیرد و در نهایت بخشی از جرم که ایمنی محافظتی لازم را نشان میدهدمعرفی میکنند. روش واکسیناسیون معکوس قادر به تجزیه و تحلیل ژنوم عامل عفونی برای شناسایی این پادگن های بالقوه است.این روش برای انواعی از بیماری های عفونی (مننژیت نیسریایی، لیستریا مونوسایتوژنز و باسیلوس آنتراسیس) به کار رفته است و بهنظر می رسد واکسیناسیون معکوس برای عفونت های ویروسی کاربرد چشمگیری پیدا کند. در این مبحث واکسن های اسید نوکلئیکو انواع آنها را مرور میکنیم و سپس به ذکر پاره ی از تجربیات خود در زمینه طراحی و آزمون های تجربی این واکسن ها خواهیم پرداخت.